ئه‌قلێ فه‌ستیڤال و قه‌یرانان/سه‌بری سلێڤانه‌یی
ئه‌قلێ فه‌ستیڤال و قه‌یرانان
سه‌بری سلێڤانه‌یی
په‌یڤه‌ک:
هنده‌ک هه‌ڤالێن هێژا گۆتنه من: "تۆ بێده‌نگی، دخوازن هه‌لویستێ ته ده‌ربارێ فلمێ ره‌شه‌با و ریاکسیۆنا کوردێن ئێزدی بزانن".
من خوه گرت هه‌تا کو هنده‌ک خواندن، نرخاندن و هه‌لسه‌نگاندنان بخوینم، به‌لێ مخابن ژبلی په‌سندانا ده‌رهێنه‌ری فلمی ژ ئالێ هنده‌ک که‌سێن سیمپاتیک ڤه، یان هه‌ولدانا کرێتکرنا وی ژ ئالێ هنده‌ک که‌سێن دلشه‌وتی ڤه، من چو دی نه‌دیت و ئه‌ڤێ چو په‌یوه‌ندی ب فکر و هونه‌را سینه‌مایێ ڤه نینه. هه‌ر بوویه‌ره‌کا هه‌بت دکارت ب سایا خواندن و ره‌خنێ، نه‌کو ب موجامه‌له و هه‌ستێن که‌سایه‌تی، بهێته فامکرن. لێ، که‌نگی مه هه‌ستێن خوه دانه ئاله‌کی و ده‌لیڤه دایه هزر و ئه‌قلێ خوه؟
د بوارێ هزری و ئه‌قلی ده ئه‌م قه‌لسن و د بوارێ هه‌ستان ژی ده ئه‌م ئابۆرێ ناکن، له‌ورا مودمنێن ده‌ربرینێ بوونه، هه‌ست ب تشتان دکن، به‌لێ د وان ناگه‌هن.
نه ب تنێ ئه‌ڤ بوویه‌ره، به‌لکو رۆژانه و د هه‌موو بوار و بیاڤان ده بوویه‌ر دقه‌ومن بێ کو ئه‌م بخوینن یان هه‌ولبدن فام بکن. بوویه‌را ڤێ داویێ ب چاڤ و هه‌ستان، نه‌کو ب هزر و ئه‌قلی هاته خواندن، له‌ورا هه‌ست بوونه حاکم و ل جهێ فامکرن و لێگه‌ریان ل راستییان، دووئالیزم په‌یدا بوو... ئه‌ڤه یه باجا غیابا ئه‌قلی و سته‌ما هه‌ستان.
هه‌ر ده‌ما مرۆڤی ئه‌قل مانده‌لا کر و په‌نا بۆ هه‌ستێن خوه بر، وی ده‌می ل جهێ هزران، ئینفیعالات په‌یدا دبن و ئه‌ڤه به‌رێ مرۆڤی ددن توندیێ، ئه‌ڤجار یان مرۆڤ دێ ب توندی به‌ره‌ڤانیێ ژ تشتی کت، یان ژی دێ ب توندی شه‌رمزار کت. دیاره هنده‌ک که‌س د دلێ خوه ره به‌رێ خوه ددن پرسان، یا باش ئه‌وه یان د ئه‌قلی ره، یان ژی د پرسان ب خوه ره به‌رێ خوه بدن پرسان، واته دووری نیازان. ب ئاخاڤتنه‌کا دی: ته‌جاوزا هه‌ست و ئینتیمائا خوه بکت، خوه نه‌کت پیڤه‌ر بۆ راستیێ، به‌لکو ببت ئالاڤێ لێگه‌ریانێ ل حه‌قیقه‌تێ. ئه‌ڤ ره‌فتاره دسه‌لمینت، کو هه‌تا نها کولتوور و باندۆرا هه‌لبه‌ستێ ب سه‌ر کارێکته‌را ده‌ڤه‌رێ ده زاله، له‌ورا ژی های ژ واته و جه‌وهه‌رێ پرسان نامینت، به‌لکو ب تنێ های ژ ده‌نگ و وێنه‌یان هه‌یه.
هێرمان هسە د رۆمانا خوه " لعبە الکریات الزجاجیە" ده، دبێژت: موزیکا گونجایی نیشانا سەردەمەک گەشەسەندە و موزیکا نەگونجایی نیشانا سەردەمەک تێکچوویی یە"، کا ئەم به‌رێ خوە بدن موزیک، سینه‌ما، ئەدەبیات، رەوشەنبیری و نڤیسکارییا خوە کا نیشانا کیژان سه‌رده‌می دگه‌هینن؟!
ئه‌م و تشت هه‌ردوو هه‌نه، تژی ده‌وروبه‌رێن مه تشتن، به‌لێ دیاره مه چو خواندن و په‌یوه‌ندی دگه‌ل تشتان نینه. هه‌ر تشته‌ک پرسه‌که، بابه‌ته‌ک و هه‌بوونه‌که، به‌لێ نه ئه‌م وه‌کو پرس دئازرینن، نه وه‌کو بابه‌ت دخوینن و نه ژی وه‌کو هه‌بوون گرینگیێ پێ ددن. ئه‌م به‌شه‌کن ژ هه‌موویێ، به‌لێ وه‌سان سه‌ره‌ده‌ریێ دکن هه‌روه‌ک هه‌موو به‌شه‌ک ژ مه. مخابن کو ته‌ک په‌یوه‌ندییا د ناڤبه‌را مه و تشتان ده هه‌یه، ب تنێ هه‌ستێن مه نه و پرانییا جاران هه‌ست دره‌وان دکن چونکی زوو خوه دگوهه‌رن.
ئێک: ئه‌م و سینه‌ما
د فه‌ستیڤالا پارسال ده، ئه‌ز و هه‌ڤالێ هێژا محسن ئۆسمان پێکڤه بوون، ته‌له‌ڤزیۆنه‌کا کوردی چاڤپێکه‌ڤتن دگه‌ل ساز کر و د پرسیاره‌کا خوه ده گۆت: تۆ بێژی زوی یان دره‌نگه بۆ سینه‌مایێ؟! د به‌رسڤێ ده که‌کێ محسن ئۆسمانی گۆت: نه زوی یه، به‌لکو دره‌نگه. هه‌گه‌ر رۆمان، موزیک و سینه‌مایێ جهێ خوه ل ڤان وه‌لاتان کربا، هینگێ هزرا توندره‌و (تالیبان و داعش و...هتد) جهێ خوه نه‌دکرن.
راسته. ئه‌ز ژی هه‌ڤده‌نگێ وی مه. به‌لێ ئه‌ڤه وی مافی نادیته مه، ئه‌م وه‌همه‌کێ بکن حه‌قیقه‌ت، یان حه‌قیقه‌ته‌کێ بکن وه‌هم. ئه‌م د قووناغه‌کا هه‌ری مه‌ترسیدار و جددی ره ده‌رباز دبن، چاره‌نڤیسێ مه مژداره، پرسا مه یا نه‌ته‌وه‌یی ئالووز بوویه و ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتێ ب گشتی و کوردستان ب تایبه‌ت د مه‌ترسیێ ده نه، به‌لێ ئه‌م ب چ ڤه مژوولن؟!
ئه‌ز دخوازم دوو پرسان بئازرینم، ئێک ده‌ربارێ کورد و سینه‌ما، یا دی ڤه‌رێژا ڤێ پرسێ ب خوه یه، ئه‌و ژی بوویه‌را ڤێ دوماهیکێ قه‌ومی "ره‌شه‌با".
ره‌وشا سیاسی کامباخه و هه‌ر لایه‌نه‌ک سیاسی خوه راست دبینت و راستیێ مۆنۆپۆل دکت، ره‌وشا ئابۆری ره‌سوا یه و ژێرخانه (بنیە تحتیە) و سه‌رخانه (بنیە فوقیە) ئێکجار بێسه‌روبه‌رن، سیاسه‌ت و ئابۆر وه‌کو دوو ستوینێن سه‌ره‌که یێن جڤاکی لاواز و هه‌ژی زێمارن، ئه‌ڤه ژبلی که‌رتێ ته‌ندورستی، گشتوکالی، بازرگانی، کولتووری، ره‌وشه‌نبیری، فه‌رهه‌نگی، ئه‌سکه‌ری و...هتد، کو ب سه‌دان پرس و پرسگرێک هه‌نه. د ره‌وشه‌کا وه‌سان ده، پێ ل هه‌ستێن خوه یێن گه‌رم بکن، شه‌رمێ ژ دۆرهێلێ خوه بکن، ل خوه موکر بهێن و ده‌ست ب دانپێدانان بکن. نها ژ هه‌ر ده‌مه‌ک دی پتر، مه پێدڤی ب چاکسازییان هه‌یه هه‌تا کو تاک و جڤاک خوه ل سه‌ر پێن خوه بگرن، زکی تێر بکن دا بزاڤ په‌یدا ببت، نه‌کو تاک و جڤاک ژ به‌ر قه‌یرانان بنالن هه‌تا وێ رادێ کو خه‌لک ب خوه پف بکت دوماهیک چرایی د زولوماتا خوه ده.
ل دویڤ مه‌نتیق و ته‌یۆرێن فه‌لسه‌فی و ده‌روونی، مرۆڤی پیداویستێن جودا جودا هه‌نه، هه‌گه‌ر ملله‌ته‌ک برسی بت، ده‌یندار بت، سه‌روه‌ت و سامانێن وی زه‌حف بن، به‌لێ دگه‌ل هندێ ماکینا ژیانێ رابوه‌ستت، هینگێ دیاره خه‌له‌تیێن ستراتیژیک د بوارێ ئه‌قل و هزرێ ده هه‌نه، هینگێ چاره‌سه‌ری نابیته سینه‌ما، رۆمان یان هه‌لبه‌ست، به‌لکو ئه‌و ژی – هه‌گه‌ر هه‌بن – دێ باجێ دن. ئه‌و د قووناغا دوویێ ده دهێن، به‌لێ سه‌ره‌رایی هه‌موو ته‌نگاڤی، ده‌رده‌سه‌ری و قه‌یرانان، ئه‌م ب کبریائێن بلند خوه دهینن رێزا ملله‌تێن کو ب سه‌دان سالان ده‌وله‌ت و پیشه‌سازی هه‌نه و قه‌بێ وان دخوازن! ئه‌ڤه واته‌یا ئانارسیزمێ (نرجسیە) دگه‌هینت و ره‌فتاره‌کێ خه‌ته‌ره. ملله‌تێ کو پرسگرێک هه‌بن و خوه ب ته‌رفیهێ ڤه مژوول بکت بلا ته‌حه‌مولا ئاکام و به‌رپرسیارییێ ژی بکت.
من دڤێت ئه‌ز ل دماهیکا ڤێ پرسێ بێژم، کو سینه‌ما، رۆمان، ره‌وشه‌نبیری و ...هتد، ب خورتی ژ دایک نابن، به‌لکو پێدڤییه کاودانێن زاتی و بابه‌تی خوه‌ش و هاریکار بن هه‌تا کو ژ دایک ببن. سینه‌ما ئانکو مرۆڤ و مرۆڤ ئانکو دۆز و چو دۆز بێ بوها و پره‌نسیپ بسه‌رناکه‌ڤن. سینه‌ما ده‌رگه‌هـ و په‌نجه‌ره یه بۆ جڤاکێن سه‌رده‌م، جڤاکێن خوه‌دان حه‌زاره‌ت (ئازادی، زانست، پیشه‌سازی، دیالۆک، یێ دی، تۆلێرانسی، سیسته‌م، دیمۆکراسی و...هتد) کو جیهانبینینا خوه بۆ پرسان بدن دیارکرن و واته و بوهایێ تشتان د دۆرهێلێ ده به‌رجه‌سته بکن، سینه‌ما ئانکو هێزا نه‌رم (soft power) کو نها بوویه هێزا هه‌ری کاریگه‌ر ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ هه‌تا وێ رادێ کو ده‌وله‌تێن زلهێز وه‌کو چه‌که‌ک بکاردهینن (بۆ زانینا خوانده‌ڤانان سینه‌ما و دراما ئێک ژ چه‌کێن هه‌ری خورته د سیاسه‌تا ئامه‌ریکا و پرۆژێ رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راستێ یێ دیمۆکراسی یێ مه‌زن). سینه‌ما ئانکو نیشادانا راستیێ، نه راستییا چاڤێ هونه‌رمه‌ند یان ده‌رهێنه‌ری، به‌لکو راستییا خوه‌سه‌ر ب گۆشه‌نیگاها هونه‌رمه‌ند و ده‌رهێنه‌ری، واته ده‌ربرین ژ راستیێ، به‌لێ دگه‌ل پارازتنا بوها و بوونا وێ و هه‌ر ده‌ستکارییه‌ک د راستیێ ده (د بوها و بوونێ ده) ب تایبه‌ت راستیێن دیرۆکی و ئاتنۆگرافی، دبت جهێ گومان و ره‌خنێ و ئه‌ڤه کانسلکرنا په‌یامێ یه و سینه‌ما بێ په‌یام نه سینه‌ما یه.
نه‌خوه، مه ماف هه‌یه ئه‌م خه‌ونان ب هه‌بوونا سینه‌ما و گه‌له‌ک تشتێن دی ڤه ببینن، به‌لێ ئه‌م باسێ دۆرهێلی دکن و دیاره د دۆرهێلی ده خه‌ون و راستیێ تێکه‌ل بوونه. فامکرنا مه بۆ سینه‌مایێ وه‌ک فامکرنا مه بۆ رۆمانێ یه، هنده‌ک که‌س هزردکن رۆمان ئانکو په‌رتووک، له‌ورا هزر دکن کو سینه‌ما ژی ئانکو فلم و به‌س!
هه‌رێما کوردستانێ ب تنێ سێ چار پارێزگه‌هه و هه‌تا نها نه‌شیایه واته‌یه‌کێ بدت ئێکگرتنێ، ما قه‌ی ژ 1991 و هه‌تا نها مه چالاکییه‌کا سه‌رتاسه‌ری هه‌بوویه کو مه کوردستانییان (کوردێن موسلمان، کوردێن ئێزدی، کوردێن خریستیانی و...هتد) بگه‌هینت هه‌ڤدوو؟! نه‌خوه چاوان دێ مه و بیانییان گه‌هینت هه‌ڤدوو؟ وه‌ختێ کو ئه‌ساس نه‌بت، نه‌خوه غایه‌ت ژ بلدنکرنا دیواران چییه؟
ئه‌ز دگه‌ل هه‌ولدانا ئاڤاکرنێ مه وه‌کو پرۆسێس، کو پشتی ب دوماهیک هاتنا قه‌یرانان و چاره‌سه‌رکرنا پرس و پرسگرێکان، کار ل سه‌ر زه‌مینه و ژێرخانێ بهێته کرن دا کو سه‌رخانه‌یه‌ک ته‌ندورست ئاڤا ببت و هینگێ تاکه‌که‌سێ کورد ده‌را خوه ببینت و ده‌ست ب کارێ داهینانێ د هه‌موو بوار و بیاڤان ده بکت.
دوو: ره‌شه‌با
ده‌ربارێ ره‌شه‌با ژی، کو هه‌ولدانه‌ک یان پێنگاڤه‌که، هێڤیدارم هه‌ولدان بۆ ئاڤاکرنا کولتوورێ سینه‌مایێ به‌رده‌وام بن، به‌لێ د هه‌مان ده‌می ده بنه‌ما، تایبه‌تمه‌ندی و ساخله‌تێن جڤاک و ناسنامێ ل به‌ر چاڤ وه‌ربگرن. ئه‌ز ل سه‌ر لایه‌نێ ته‌کنیکی یێ سینمایێ نائاخڤم چونکی ب سه‌دان تێبینی و ره‌خنه هه‌نه، دبیت کو مه هنده‌ک فلمێن کوردی هه‌بن، به‌لێ مه چو سینه‌مایا کوردی نینه و هه‌ر که‌سێ پریتانسیۆنێ (ئیدیعائێ) بکت بلا که‌ره‌م بکت نک من دا ئه‌م ب درێژی دانوستاندنێ ل سه‌ر بکن، هه‌روه‌سان ئه‌ز ل سه‌ر لایه‌نێ درامایێ ژی نائاخڤم ژبه‌رکو ده‌رهێنه‌ر و ستافێ دگه‌ل د وی بواری ده تێرا خوه شه‌هره‌زا نه، به‌لێ د بوارێ سۆسیۆسیاسی ده پرسێن مه‌زن هه‌نه مرۆڤ دشێت ئاراسته بکت و هه‌موو ژی گرێدایی په‌یام و ناڤه‌رووکێ نه.
من گومان ل سه‌ر خه‌باتا ده‌رهێنه‌ری نینه، ئه‌م دکارن کارێ وی ره‌خنه بکن، نه‌کو ئنیه‌تا وی. هه‌لسه‌نگاندنا پرسه‌کێ چو په‌یوه‌ندی ب ته‌مه‌نێ خه‌بات و ئنیه‌تێن که‌سایه‌تی ڤه نینه. ئه‌م دشێن باوه‌ر بکن کو مه‌خسه‌دا ده‌رهێنه‌ری خزمه‌تکرنا گه‌ل و وه‌لاتی یه، به‌لێ ئه‌م دشێن هه‌ست ژی ب تراژدیییا کوردێن ئێزدی بکن، کو تراژدییه‌کا جددی یه، حه‌قیقه‌ته، مافێ مه هه‌موویان هه‌یه شانازیێ ب وێ تراژیدیایێ ببن چونکی ده‌ربرینێ ژ هه‌بوون، ناسنامه و کولتووره‌ک ره‌سه‌ن دکت. تراژیدییا مه نه سه‌را کاره‌ک خرابه، به‌لکو سه‌را جه‌وهه‌ر و گرێدانا مه ب ڤێ ئاخێ ڤه، یه.
له‌ورا پیدڤییه ئه‌م رێزێ لێ بگرن، فام بکن و ل چاره‌سه‌رییان بگه‌رن، نه‌کو بکن جهێ ترانه و گومانێ د تۆرێن جڤاکی ده.
د جیهانا فه‌لسه‌فه ده دبێژن تۆ نه ئه‌وه‌ی یێ تۆ هزر دکی، به‌لێ تۆ ئه‌وی کا تۆ چ دکی! واته، نیاز ناهێنه خواندن، نابنه پێڤه‌ر بۆ راستی و خه‌له‌تیێ، به‌لکو بوویه‌ر و ره‌فتار دکارن پێناسێ پێک بهینن، مه‌خسه‌د ئه‌قلێ پراکتیکی یه، کو ئه‌زموون وی دیار دکت.
دیاره هێژ برینا مه گه‌رمه، هێژ که‌چ و ژنێن مه د ده‌ستێن تیرۆریستان ده نه، هێژ گوند و ده‌ڤه‌ر وێرانن، هێژ په‌نابه‌ری به‌رده‌وامه، هێژ تازی یه، له‌ورا ژی هه‌ر سه‌ره‌ده‌رییه‌ک دگه‌ل وی دۆرهێلی، گه‌ره‌که هه‌ستیار بت و نرخێن مرۆڤی ل به‌رچاڤ وه‌ربگرت.
هه‌لویست نه ب تنێ گرێدایی (هه‌ولدانا) کوژتنا کچه‌کێ یه یان نه، نه‌خێر. به‌لێ دیاره هه‌لویست ده‌ربارێ ته‌فاسیلێن بچووکن د بوارێ سیاسی و ئه‌سکه‌ری ده ل شنگالێ ب تایبه‌ت ل ده‌مێ هێرشا تیرۆریستان بۆ وێ ده‌ڤه‌را ره‌سه‌ن د یه‌که‌مین رۆژ ده، له‌ورا بوویه جهێ ره‌خنه و گازندێ هه‌رچه‌نده که‌س ئیماژێ بۆ ناکت.
ب هزرا من، پێویست بوو سکریپت ببا جهێ دانوستاندنا که‌سێن شه‌هره‌زا د بوارێن جودا جودا ده، پتر ژ جاره‌کێ هاتبا خواندن، ژ هه‌موو ره‌هه‌ندان ڤه هاتبا راڤه و داڤه‌کرن، ئه‌ڤجار پشتی په‌سه‌ندێ ده‌ربازی قووناغا وێنه‌کرنێ ببا. ئه‌ڤه واته‌یا سینۆر وسانسۆرێ نادت، به‌لکو ریزگرتنه ل ئه‌قلێ دامه‌زرینه‌ر و کار و که‌دا کۆله‌کتیڤ. بۆ نموونه: ده‌ما بیانی فلمه‌کێ یان دراما‌یه‌کێ چێدکن، پرسیارا خوه ب لژنێن تایبه‌ت د هه‌موو بوار و بیاڤان ده دکن دا پێداچوونه‌کێ بۆ بوویه‌ر و ره‌فتارێن دیرۆکی بکن و هه‌گه‌ر ئه‌و رازی نه‌بن، تێکست ده‌ربازی قووناغا دی نابت چونکو هه‌ر بوویه‌ر و ره‌فتاره‌ک د سیاقێ دیرۆکی ده دهێته خواندن و هه‌لسه‌نگاندن. بچویکترین کار به‌ری کو بهێته ئه‌نجامدان، د چه‌ندین فیلته‌ران ره ده‌رباز دبت وه‌ک "فیلته‌رێ زمانی"، به‌لێ ل نک مه چو فیلته‌ر نینن، له‌ورا پرسگرێک په‌یدا دبن.
پرسگرێکا ڤی ملله‌تی ئه‌وه کو که‌سه‌ک هه‌موو کاران دکت، بۆ نموونه: سترانبێژه‌ک هۆزانێ دنڤیست، ئاوازێ چێدکت، ب ده‌نگێ خوه دبێژت، تۆمار دکت و به‌لاڤ ژی دکت، وه‌ک کو میسری دبێژن "بتاع کلو". هه‌گه‌ر ره‌وشا مه ژ هه‌موو لایه‌نان ڤه باش با، هینگێ سینه‌ما ژی بازار و پیشه‌سازی با، هه‌م ده‌ستهه‌لات هه‌م کولتوور با، نه وه‌هم به‌لێ حه‌قیقه‌ته‌ک با، ژ ره‌حمێ جڤاکی ده‌رکه‌تبا، هینگێ ده‌رهێنه‌رێ ره‌شه‌با و هه‌موو ده‌رهێنه‌رێن دی د بوارێ (دراما، شانۆ و سینه‌ما) ده ب تنێ نه دمان، مه‌جبوور نه‌دبوون هه‌موو کاران بکن. دا بینی ئه‌و ژی وه‌کو پێدڤی کارێ خوه دکن و لیژنه و بسپۆر ل ده‌وروبه‌ری وان بزاڤێ دکن و هه‌موو پێکڤه به‌ر ب داهینانێ دچن. به‌لێ، دیاره ئه‌م فێری کارێ کۆله‌کتیڤ (جه‌ماعی) نه‌بوونه و هه‌موو هه‌ولدانێن مه ئینسیاتیڤێن که‌ساتی نه(مبادرات شخصیە)، هێژ نه‌بوونه دیارده.
ل دوماهیکێ، دبێژم وه‌رن ئه‌م هه‌موو، بێ ئاوارته، ل هه‌ڤدوو ببۆرن، به‌ژنا خوه د به‌ر شه‌هیدان ده بته‌وینن، ده‌ستخوه‌شیێ ل مالباتێن وان کچان بکن کو ب حه‌زکرن و میهره‌داری پێشوازی ل وان کرین و ئه‌ڤه پێشکه‌ڤتنه‌ک بوو د بوارێ ئه‌خلاق و کولتووری ده، گه‌ره‌که ئه‌م هه‌موو وی هه‌لویستی بلند بنرخینن.
د هه‌مان ده‌می ده، ئه‌م ده‌رهێنه‌ری فلمی وه‌کو جه‌لاد نه‌بینن، نه‌خێر، به‌لکو وه‌ک زه‌حییه‌ته‌ک بۆ کولتوور و ئه‌قلییه‌تا تاکسالاری و نه‌بوونا سیسته‌می د هه‌موو بوار و بیاڤان ده.
سینه‌مایێ په‌یوه‌ندییه‌کا جددی دگه‌ل ره‌وشه‌نبیریێ و جڤاکی هه‌یه، سینه‌ما نه ب تنێ خه‌یال و فانتازی یه نه‌مازه هه‌گه‌ر بابه‌ت مرۆڤ بت. فلم ژی بۆ فلمی ناهێته چێکرن، به‌لکو بۆ تاک و جڤاکی یه و به‌ری پێنجسه‌د سالان مرۆڤ ل هنده‌ک ده‌ڤه‌ران ببوو سه‌نترال. نه ب تنێ سینه‌ما، به‌لێ هه‌ر تێگه‌هه‌ک دی ده‌ما کو دووری ئه‌خلاقی بت، هینگێ خه‌ته‌ر دبت، له‌ورا دبێژم: که‌س ب قه‌بخوازیێ مه‌زن نابت و ب لێبۆرینێ ژی بچویک نابت.
