مه‌هدى حه‌سه‌ن:عیدا نیشانا

 عیدا نیشانا

مه‌هدى حه‌سه‌ن

ئەڤێ عیدێ ژ سالا (١٩١٣) دەستپێکریە و ھەتا نھۆ ئەڤە بووە (١٠٨) سال ھەر سال ل رۆژا ٢١ سباتێ ژ میژوویا رۆژھلاتی د بیتە عیدا نیشانە، ب سەدەما فرمانا ٧١ێ یا فەریق عومەر وەھبی پاشا لسالا( ٨/١/١٨٩١ ) ھەولدا ئێزدیان بن بڕکەت و بۆ ماوێ سالەکێ خۆ بھێزکر و ل سالا ١٨٩٢ ھێرش کرە سەر ئێزدیان ل قەزا شێخان و لالشێ و گوندێن دەور و بەران و چەندین نیشان وەک ھلێلێن قوبا و تەختێ بەرێ شباکێ و سنچق و تاوس برن و ئێخسیرکرن، ھەر وەسا عمر وەھبی پاشا ل ١٥/ ٤/ ١٨٩٣ ھێرش کرە سەر شنگالێ و خۆرت و مێرخاسێن شنگالێ مینا مەحمایێ عەڤدۆ  و سڤۆکێ مەتۆ ھێرشا وی شکاندن و ب سەر کندی زڤریا مووسل. 

بابەتێ ڤەگەراندنا نیشان و تاووسا گیرۆ بوو ڤە ، ھەتا والیەکی دی ب ناڤێ سلێمان نەزیف پاشا بوویە والیێ موسل، چاڤکانی دبێژن سلێمان نەزیف پاشا کورێ سەعید پاشایێ دیاربەکرێ بوو، دەیکا وی یە ئێزدی بوو ژ ھۆزا خالتی یا ، ئەوی خێر خوازیا ئێزدیا کر و تاووس ژ ئەستمبولێ ئینان و مزگینی دا میرێ ئێزدیا و مەیان خاتونێ و بابێ شێخ و گرگرێت ئێزدیا و ل رۆژا ٢١ سباتێ ل سالا ١٩١٣ێ ب لەشکەرێ خۆ ڤە سلێمان نەزیف پاشا والیێ بەغدایێ  ھات و سەرەدانا ئێزدیان کر ل باشیک و بەحزانێ و گۆتە ئێزدیان ئەوا عومەر وەھبی پاشا کری دوو بارا نابت ھەتا ئەز ل بەغدابم و گۆت: داخوازیێن وە چینە ئەزدێ بۆ وە ب جی ئینم، 

دبێژن کۆچەک حسێن برۆ  و ریسپیێن باشیک و بەحزانێ گۆتێ: نیشان و سنجەق و تەخت و تاوسیێن مە ئێزدیان بۆ مە ڤەگەرینن، سلێمان نەزیف پاشا گوتی ئەز  ژبەر ھندێ یێ ھاتیم و من سۆزا دایی ئەز  میری و بابە شێخێ ئێزدیان ببینم و ھەموو نیشانێن ئێزدیان ڤەگەرینم ئەو بو ل ٤/ ٣/ ١٩١٣ێ ھندەک ژ نیشان و تاوسا ئینانا بەحزانێ و ل رۆژا دی ٥/ ٣ / ١٩١٣ێ ب سەرپرشتیا کۆچەک حسين و کۆچەک سادق و مەزنێ قەوالا و  ئەختیارێ باشیکێ و ئەختیارێ بەحزانێ و مەزن و ریسپیێن باشیک و بەحزانێ و دگەل سەد زەلامێن عەسکەری یێن سلێمان نەزیف ب رێککەفتن و ھاتن بۆ قەسرا میرێ ئێزدیا و مالا بابا شێخ و بەرەڤ لالشێ ڤە ھاتن ، د رێکا چیایێ مەقلوبی و ل د باسلێ شێخارا دەرباس بوون ھەتا گەھشتن ئێسفنێ ، دەستپێکێ گەھشتنا گۆندێ موسکا ئێزدیان و ل وێدەرێ گوندێ موسکا تێشتا سوبێ دا وان گۆتن ئیرۆ تێشتا عیدێ یە و ھەر وەسا ھاتنا گوندێ مەحموودا و بێتنارێ و باقەسرێ و گەھشتنە ئێسفنێ و میر و بابێ شێخ و مالباتێت ئێزدیا لێ چڤیان و ھەر وەکی د کتێبا گوندیاتیێ دا باس ژێ ھاتیە کرن یا بەرێز پیر خدر سلیمان چاخێ سلێمان نەزیف پاشا ھاتیە ئێسفنێ و نیشان و تاوسێت ئێزدیا ئیناین و ئێسفنی یا ھنجی کەیفا وان ھات ھەر یەک و سەربڕەک کوشت و تەبلی یێت زادی برنە ناڤ چادریت لەشکەرێ والی سلێمان نەزیف پاشا کۆ ل رۆژ ئاڤایێ ئێسفنێ چادر ڤەدابوون و کرنە عید و ئەو عەسکرێ ھاتی و خەلکێ باشیک و بەحزانێ و یێن باسکێ شێخا و خەلکێ ئێسڤنێ و ئێسیا و بەعدرێ ھەمیا پێکڤە ڤراڤین خوارن و ئەو نیشان و تاووس ژ سەر عەسکەری وەرگرتن و ئێزدیان ھەر ل وێ رۆژێ ٥/ ٣ برنە لالشێ جوانکرن و مۆرکرن د بێژن سلێمان نەزیف پاشا دگەل مەزنێت ئێزدیا چۆ ناڤ پەرستگەھا لالش و ھێشتا ل خانا ئێزی خو پێخواس کر و چۆ ناڤ پەرستگەھێ و زیارەتی بوو و ل ناڤ دلێ  ئێزدیان دا باوەری بو وان دروست بت و ھێدی زۆلم ل سەر وان نەما و دێ ژ وان را ھاریکاربت ، لەوا ژی ھەتا ئیرۆ ھەر سال ئێزدی نیشانێن خۆ ل ڤێ رۆژێ دبەنە لالشێ مۆردکەن و دکەنە عید و ھەر مالەکا ئێزدی نیشان ھەبن زادەکی ب خێرا ناڤێ خودێ چێدکەت ھندەک سماتێ چێدکەن  و ب سەر چینارا دە بەلاڤ دکەن و ھەر گوندێ نیشان یان تاووس لێ ھەبن دێ خەلکێ گوندێ قەستا وان نیشاناکەن ب مەرەما ڤەگراندنا وان و بوویە عید و بۆ زانین ئەڤ عیدا ب تنێ ل وەلاتی یا ھەی چونکێ ئێخسیرکرن و زڤراندن ھەر ل وەلاتی بوو و ب تابەت ل لالشێ و  خزینەت رەحمان ل بەعەدرێ. 

ڕێ و رسمێن دئێنە گێران ژ ئالیێ مجێور وجھێن نیشانێن خاسا لێ ھەین  بڤێ ھەلکەفتێ مینا گوتنا قەول و نەسحابەتا  و كێشانا  سەمایێ و دنانا پاشيڤێ  و دروستکرنا سمات  و مۆرکرنا سمبولێ مەزاری ل پەرستگەها لالش و سوارکرنا وێ ب  دەف و شەبابێ  ..

ژێدەر : 

- کیتابا گوندیاتیێ یا بەرێز پیر خدر سلیمان 

- دیدار دگەل بەرێز پیر خەلات ئەلیاس زانایێ ئولا ئێزدیان