مەھدى حەسەن:جەژنا سەر سالێ دميتۆلۆژیا ئێزدیان دا
جەژنا سەر سالێ دميتۆلۆژیا ئێزدیان دا
مەھدى حەسەن
هات چارشەمبووا سۆر و زەره
بەهار خەملاند بوو ژ کەسک و سۆر و سپی و زەرە
مە پێ خەملاندن سەرە دەره .
هنجیێ سەرە دەرێ بخەملینه
بلا پرسیارکەت ئەڤه ژ بەر چینه
ئەڤه خەلاتێ تاوسی مەلەک و سڵتان ئێزینه.
هه‌ر ملله‌ته‌کی ل سه‌ر روويێ ئه‌ردی کۆمه‌کا جه‌ژن و هه‌لکه‌فتا وا هه‌يی ، چ ئەڤ جه‌ژنه یێت جیهانی بن وەکی جه‌ژنا دەیکا و جه‌ژنا کریکارا وجەژنا ئه‌ڤینيێ...هتد، یان جه‌ژنێن نشتیمانی و نه‌ته‌وایه‌تی یان ئاینی بن، کوردێن ئێزدی ژی هژمارەکا جه‌ژنا وێت هه‌ین، نه‌ته‌وایه‌تی وەک نه‌ورۆز و یێت ئاینی جه‌ژنا سه‌رێ سالێ و جه‌ژنا جه‌مایێ و جه‌ژنا رۆژیێن ئێزی ...هتد.
جەژنا سەرسالێ كەڤنترین جەژنا مە ئێزدیایە دكەفتە چارشەمبویا ئێكێ ژ مەها نیسانێ ب هژمارا رۆژهەلاتی، كەڤناتیا وێ دزڤرتە دەستپێكا ئافراندنا كنیاتێ، دەمێ
پەدشای دور ژ نوورا خۆ نژاندی و ئاخ و ئاڤ و بای و ئاگر ژێ پەیداكرین،و كنیات پێ ئافراندی، وەکی ل ڤێ سەبەقا قەولێ چارشەمبوویێ ھاتی :
ھات چارشەمبوویا ئەولی
دوڕ ب رەنگا خەملی
ئەڤ دنیا پێ کەملی .
هەر وەسان دبێژنە ڤێ جەژنێ،جەژنا تاووسی مەلەك سەبەقێت مە یێت قەولێ چارشەمبوویێ شەھدێ پێ دەن کۆ خودێ تاوسی مەلک ژ نورا خۆ یێ ئافراندی و ل رۆژا چارشەمبوویێ یێ کریە سەرۆکێ ملیاکەتا و سەروەرێ پیرانیێ .
وەکی لڤێ سەبەقێ دا بۆ مە رۆن و ئەشکەرا دکەت :
چارشەمبوو ڕۆژەکا فادلە
مەلک فەخرەددین ئافراندبوو ژ دلە
ناس نەدکر روحێت چو غافلە .
ئەڤ جەژنە سەرسالێ دەسپێكا سالا نوویە خودێ مەزن ھەر سال ملیاکەتەکی ژ ھەرفت ملیاکەتا دھنێرتە سەر عەردی ل ڤێ رۆژێ، دا کاروبارێ دنیایێ وێ سالێ برێڤە ببەت و سەر و گوھا ل بکەت .
هەر ژ كەڤندا مللەتێن ئاری ل رۆژهەلاتا ناڤین ب شێوەیەكی گشتی و ل وەلاتێ میسۆپۆتامیا ب شێوەیەكی تایبەتی پێشوازی ل سالا نوو دكرن و دكرنە جەژن و ئاهنگێن جۆرا وجۆر ب ڤێ هەلكەفتێ دگێران و هەر ئێكی ژ وان، بۆ جەژن و ئاهەنگێن سالا نوو رۆژەك یان چەند رۆژە دەست نیشانكربوون و هەر ئێكی ناڤەك دگۆتێ، سۆمەریا دگۆتێ: جەژنا زاكمۆك، بابلیا دگۆتێ: جەژنا ئەكیتۆ ومیدی یا دگۆتێ: نەورۆز تا نوكە ژی گەلێ كورد ب شێوەیەكی گشتی رێورسمێن تایبەت ب ئاهنگێن جۆرا وجۆر ب ڤێ هەلكەفتێ دگێرن.
ڤەكۆلینا دایە خویاكرن كو پەیڤا نیسان ژ پەیڤێن: نووزان یان نوو سال هاتی یە.
ئێزدی رێز وبەها وپیرۆزیێ ددەنە ڤێ مەهێ ژبەر هندێ دڤێ مەهێدا ژنا ناڤەگوهێزن و دبێژن گوننەهە، چونكی نیسان بخۆ بووكا سالێیە و ب جوانترین رەنگ وخەمل یە خەملاندییە و چو بوكا دسەر خۆرا نابینت.
ژبەر پووتە پێدانا ئێزدیان ب سورشتی و ژبۆ پاراستنا گژ وگیا و تەڤ رووەكا و ژبەركو ئەڤ مەهە دەمێ ڤەژین و بووژاندنا هەموو گیاندارایە، ئێزدی دڤێ مەهێ دا جۆتی ناكەن و عەردی ناكۆلن.
رێ ورسمێن جەژنێ:
- ل ھێڤاریا ڤێ جەژنێ رێ و رەسمێن تایبەت ل پەرستگەها لالش دئێنە گێران ئەوژی ٣٦٦ فتیلا ڤێتخێن وچرایا ل سووكا مەعریفەتێ و ل بەر نیشانگەهێن خاس و چاكا ڤێدخێن و هەر كەسەكی ئامادە دڤێت پشكداریێ دڤێ رێ و رسمێدا بكەت و فتیلەکێ ڤێخت و دانێتە سەر بەرەکی جھەکی بلند و دوعایە ب کەت
- هەروەسان دیندارو قەولزان، قەول و بەیتا ب رێز دكەن و سەما ژی تێتە كێشان ب شەڤێ .
- زارۆك وگەنج قەستا هاوری گوندوباژێرا دكەن كولیلكێن نیسانێ‌وبیناڤێ (كاریێ) دئینن.
- كابانیێن مالێ هیكا دكەلینن و رەنگا ورەنگ دكەن، هەروەسان سەوكا دپێژن و ب سەر دەر وجیناراندا بەلاڤدكەن، و قەستا بەر خاس و چاکا و گۆرستانێ گوندی دكەن و خێر وخێراتا ل سەر هەڤدو وبەلنگازا دە بەلاڤدكەن.
- هەموو ئێزدی خۆ پاك و تەمییز دكەن و جل وبەركێت نوو دبەرخۆ دكەن ژبو پێشوازیا سالا نوو.
- زەلام ب هەڤرا قەستا نیشانگەهێن خاسێن گوندی دكەن و زیارەتی دبن.
- ل دووف پێچێبوونا خۆ هەر مالەك سەربرەكێ دكەنە خێر.
- هەر مالەك چرایێ خودانێ مالێ ڤێدخێت.
رۆژا جەژنێ:
- گەرەكە هەر ئێزدییەك یان مەزنێ مالێ بتایبەت بچتە ناڤ زەڤیا خو یا ئەردی بەری رۆژ هەلاتێ دەست وچاڤێن خۆ ب خوناڤێ جوانكەت ئەڤ تەریاتیا سەر کەسکاتیێ لسەر گەنمی و جەھی ل ڤی دەمێ سالێ خوناڤ دکەفتە سەر .
- دگەل رۆژهەلاتێ كابانیا مالێ قەفتكەكە كولیلكێن نیسانێ وگیایێ بێناڤێ دگەل قالكێن هیكێن رەنگا ورەنگ، ب هەڤیری و هندەك ئاخ ب سەردەریێ مالا و خانیان ڤە دكەت چونکو چەژنە دڤێت ھەموو تشتی خەملی بت .
- ل دەمێ تێشتێ هەر مالەكا پەز هەی ماستی ب سەردەر وجیناراندا بەلاڤ دكەت و مالا ماست ژێرا دچت هندەك هیكا ددەتە وی كەسێ ماست ژێرا ئینای، وەك خەلاتێ وی.
- پشتی خەلكێ گوندی ل نیشانگەهێن خاسا زیارەتی دبن، مال ب مال دگەرێن و جەژنا هەڤ پیرۆز دكەن. زارۆك و گەنج وزەلام ل كۆلانێن گوندی كۆم_كۆم دجڤیێن و گەلەك جۆرێن یاریا ب هیكا دكەن.
- مالخۆیێن مالا دوو_سێ هیكا دگەل خۆ دبەنە ئاقاری ودخۆن و پاشی قالكێن وان دهاڤێژنە ناڤ دەخل و دانێ خۆ ژ بۆ بەرەكەتێ.
- دڤێ رۆژێدا پەزی نادۆشن وبێچیكا بەرددەنە بەرماكا و دبێژنە ڤێ كریارێ(ستیكۆش) شڤان و بەرخڤان ژ بەر خاترا سالا نوو پەز و بەرخک و کارا تێک دکەن دا ساڤا ماکا ب مێژینن ئەو ژی دلخۆش بن ل ڤێ جەژنێ .
رۆژا پشتی جەژنێ:
شڤان بەری نیڤرۆ پەزی دئینتە دەهنی بێریڤان ب پارزوونكێن خۆ وخەلاتێ شڤانی ڤە دچنە بێریێ دەمێ دگەهنێ پێكڤە خریچدكەنە شڤانی و گۆپالێ وی پرت_پرت دكەن و وان پرتا ب سەرهەڤدوودا بەلاڤدكەن و پاشی پێكڤە روودنێن و خەلاتێ شڤانی ددەنێ، دەمێ بێریڤان دزڤرتە مال هەر ئێك ژ وان وێ پرتا گۆپالی ب مەشكا خۆ ڤە دكەت.
هێمایەتی دجەژنا سەر سالێدا:
- چارشەمبووا سەرێ نبسانێ: دڤێ رۆژێدا(مەلەك زان،تاووسی مەلەك)ژین وژیارا سەر عەردی ب فروارا خودێ نووژەندكەت:
چارشەمبووا سەرێ نیسانێ
مەلەك زان دئێتە خوارێ
دەنگ دكەت ل بەهارێ
- نەكۆلانا عەردی د مەها نیسانێدا: هەموو كەسكاتی دەست ب گەشبوونێ دكەن ڤێجا كۆلانا عەردی دڤێ مەهێدا ب گونەه دئێتە دانان تاكو جوانتر روویێ عەردی بخەملت وژینگەه بهێتە پاراستن.
جوانكرنا دەست وچاڤا ب خوناڤێ: وەك مۆركرنەكە ب ئاڤا سالا نوو.
- دمەها نیسانێ دە،ڤەگوهاستنا بووكا گوننەهە،چونكی نیسان بخۆ بووكا سالێیە و چ بووكا دسەر خۆرا قەبوول ناكەت.
- هیك:هێمایە بۆ دورا پەدشای ئەڤ كنیاتە ژێ ئافراندی.
- شكاندنا هیكێ،نیشانا پژقینا دوورێیە.
- كەلاندنا هیكێ،نیشانا مەیین و جەبرینا عەردییە.
- رەنگكرنا هیكێ رامانا خەملینا عەردی ددەت.
- بژاندنا قالكێن رەنگا ورەنگێن هیكێ دناڤ دەخل و دانییدا ژبو خێر وبەركەتێە.
- بەلاڤكرنا سەوك و هیكا ب سەر هەڤدوودا مەرەم ژێ تێكەلبوونا نانی و موكومكرنا باوەریێ وبرایینیێیە.
- درۆژا جەژنێ دا دبێژنە كاریێ(بێناڤ)،ژبەر تیژی ودژواریا وێ ناڤێ وێ نائینن د بێژنێ بێناڤ .
- هلاویتنا كولیلكێن سۆر وبێناڤێ و قالكێن رەنگا ورەنگێن هیكا،نیشانا هاتنا بەهارێ وسالا نوویە.
- شكاندنا گۆپالێ شڤانی،نیشانا نووژەنكرنا شڤانە تیێیە وپرتا گۆپالێ ب مەشكێ ڤە دكە، بۆ خێر وبەركەتێ.
ژێدەر/ئەڤ پێزانين سەر رێورسمێن جەژنا چارشەمبوویا سەرێ سالێ ژ پەرتووكا ئێزدیاتیێ یا پۆلا دوازدێ هاتينه وه‌رگرتن.
-پەرتوکا گوندیاتیێ یا پیر خدر سلیمان
- دیدار د گەل پیر خەلات ئەلیاس
ھەر بو زانێن ئەڤ بابەت بەری پێنچ سالا من بەلاڤ کری من جارەکا دی دووبارە کر بو خوندەڤان مفای ژێ وەرگرن تایبەت ھەڤالێن مەیێن بسلمان تشتەکی ژ رێ و رەسمێن مە ئێزدیان ب زانن
تعليقات