ژنه‌كا ئێزدی دێ بته سه‌رۆككۆمارا عێراقێ
باسنيوز:
روون نييه شێوازی پێكهێنانی حكوومه‌تی ئاينده‌ی عێراق چۆن ده‌بێت و پۆسته باڵاكان به چ شێوازێك دابه‌ش ده‌كرێن، ئه‌وه‌ش كه له راگه‌ياندنه‌كاندا ده‌بيسترێت و بووه‌ته يه‌كێك له باسه سه‌ره‌كييه‌كانی نێوان لايه‌نه سياسييه‌‌كان، ئێستا پۆستی سه‌رۆكۆماره و هێشتا دیار نيیە پۆستی سەرکۆماری عێراق ئه‌مجاره‌يش بۆ كورد ده‌بێت يان نا، ئه‌گه‌ريش پۆسته‌كه له ده‌ست كورد مايه‌وه، بۆ یەکێتی دەبێ یان پارتی؟
پۆستی سه‌رۆكايه‌تیی كۆماری عێراق كه پۆستێكی سيادييه، به‌پێی ده‌ستوور ده‌روازه‌ی سه‌ره‌كییشه بۆ دياريكردنی كه‌سێك بۆ سه‌رۆكايه‌تیی حكوومه‌ت، واته دياريكردنی سه‌رۆكوه‌زيرانی داهاتووی عێراق به يه‌كلابوونه‌وه‌ی سه‌ركۆماردا تێ ده‌په‌ڕێت. به‌و مانايه‌ی هه‌تاكوو ئه‌و پۆسته يه‌كلا نه‌بێته‌وه، ناكرێت پۆستی سه‌رۆكوه‌زيرانيش يه‌كلا بكرێته‌وه.
كورد كه سێ خولە سەرۆکایەتیی کۆماری لەدەستدایە، هه‌ميشه به مافی خۆی زانيوه وه‌كوو نه‌ته‌وه‌ی دووه‌م له عێراقدا پۆستی سه‌ركۆماری وه‌ربگرێ، به‌ڵام ئه‌مجاره‌يان لەجیاتی پۆستی سه‌ركۆمار باس له وه‌رگرتنی پۆستی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانيش ده‌كات له‌سه‌ر بنه‌مای ته‌وافوق، چونكه هه‌ر له سه‌ره‌تای دامه‌زراندنی يه‌كه‌مين حكوومه‌تی عێراق له‌دوای ساڵی 2003 هه‌تاكوو ئێستا، پۆستەکانی هەرسێ سەرۆکایەتییەکەی عێراق بە شێوەی تەوافوق دابەش كراون، بەسەر هەرسێ پێکهاتە سەرەکییەکەی عێراقدا كه شیعە و سوننە و کوردن، به‌ڵام ئه‌گه‌ری پێدانی پۆستی سه‌رۆكايه‌تیی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق به كورد لاوازه و پێده‌چێ ئه‌و پۆسته هه‌ر له ده‌ستی سوننه‌كاندا بمێنێته‌وه و شێوازی دابه‌شكردنی هه‌رسێ سه‌رۆكايه‌تييه‌كه هه‌ر وه‌كوو ساڵانی پێشووتر بمێنێته‌وه. واته سه‌رۆكايه‌تیی كۆمار بۆ كورد و سه‌رۆكايه‌تیی ئه‌نجومه‌نی وه‌زيران بۆ شيعه و سه‌رۆكايه‌تیی په‌رله‌مانيش بۆ سوننه.
وا پێويست ده‌كات كه له ماوه‌ی پازده ڕۆژی دوای په‌سه‌ندكردنی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان، له‌لايه‌ن دادگای فيدراڵيیه‌وه، په‌رله‌مانی عێراق يه‌كه‌مين دانيشتنی خۆی ئه‌نجام بدات و تێيدا سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران هه‌ڵبژێرێت، پاش سێ ڕۆژيش له دوای يه‌كه‌م دانيشتنی په‌رله‌مان، ده‌بێ سه‌ركۆمار هه‌ڵبژێردرێت و دواتر سه‌ركۆمار، له‌و فراكسيۆنه‌ی كه زۆرينه‌ی په‌رله‌مانيی هه‌يه، سه‌رۆك وه‌زيران كانديد ده‌كات و ده‌نگی بۆ ده‌درێت.
به‌گوێره‌ی ڕاپۆرتێكی ڕۆژنامه‌ی (ئه‌لحه‌يات) ده‌رباره‌ی زنجيره كۆبوونه‌وه‌كانی پارت و لايه‌نه سياسييه كوردستانييه‌كان به جيا له‌گه‌ڵ لايه‌نه براوه‌كانی عێراق له به‌غدا و برێت ماكگۆرگ، نێرده‌ی تايبه‌تی سه‌رۆكی ولايه‌ته يه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ريكا، كه له‌ژێر ناونيشانی (كورد ده‌ست له پۆستی سه‌رۆكايه‌تیی عێراق به‌رنادات) بڵاوی كردووه‌ته‌وه، پێده‌چێت دوو حزبه سه‌ره‌كييه كوردييه‌كه هه‌ڵوێستی خۆيان بڕاندبێته‌وه و ده‌ستبه‌رداربوونی خۆيان له پۆستی سه‌رۆكايه‌تیی كۆماری عێراق وه‌ك پشكی كورد يه‌كلا كردبێته‌وه، به‌ڵام هێشتا خۆيان له‌سه‌ر ئه‌وه ڕێك نه‌كه‌وتوون كه پاڵێوراوێكی كورد بۆ ئه‌و پۆسته سياديیه كانديد بكه‌ن، ئه‌و پۆسته‌ی كه پێشتر به‌شی يه‌كێتیی نيشتمانیی كوردستان بووه و ئێستا پارتی ديمۆكراتی كوردستان له چه‌ند ئاماژه‌يه‌كدا بۆ خۆی داوای ده‌كات، به‌و پێيه‌ی پارتی دەنگ و ژمارەی کورسییەکانی لە هەموو حزبەکانی دیکەی کوردستان زیاترە، بۆيه‌ش ئەو پۆستە بە مافی خۆی دەزانێت.
ئێستا كه گفتوگۆکانی پێکهێنانی حکوومەت دەستیان پێ کردووە و شیعەی زۆرینە بۆ ئەوەی سەرۆکوەزیرانی رابسپێردرێت، چاوەڕێی کوردە تاوەکوو پاڵێوراوی خۆی بۆ سەرۆکایەتیی كۆمار بخاتە ڕوو، پێشنيار ده‌كه‌م له ئه‌گه‌ری وه‌رگرتنی پۆستی سه‌ركۆمار له‌لايه‌ن پارتی ديموكراتی كوردستانه‌وه، پارتی ئافره‌تێكی سه‌ربه‌خۆييخوازی كوردی ئێزدی، خه‌ڵكی ناوچه كوردستانييه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئيداره‌ی هه‌رێم بۆ سه‌رۆكايه‌تیی كۆماری عێراق كانديد بكات، كه له ڕيفراندۆمدا ده‌نگی بۆ سه‌ربه‌خۆيی كوردستان دابێت.
ساڵانێک سەدام حوسێن لە کۆشکی سەلامەوە حوکمی کورد و عێراقی ده‌کرد و له‌و كۆشكه‌وه فه‌رمانی سه‌دان تاوانی دژه‌مرۆڤايه‌تيی ده‌رهه‌ق به گه‌لی كوردستان ده‌ركرد، هه‌ر له بێسه‌روشوێنكردنی 182 هەزار ئەنفالکراو و 12000 گه‌نجی فه‌يلی و 8000 بارزانی و 5000 منداڵ و ئافره‌ت و گه‌نج و پيری هه‌ڵه‌بجه و خاپووركردنی 5000 گوندی كوردستان و ده‌يان تاوانی قێزه‌ونی ديكه. ئێستاش 13 ساڵە کورد لەو کۆشکەوە سەرۆکایەتیی عێراق دەکات، به دياريكراوی يه‌كێتیی نيشتمانیی كوردستان. ئێستا ئه‌گه‌ر پارتی ئه‌و پۆسته وه‌ربگرێ، باشتره ئافره‌تێكی سه‌ربه‌خۆييخوازی كوردی ئێزدی بكاته سه‌ركۆماری عێراق.
بۆچی ئافره‌تێكی ئێزدی سه‌ربه‌خۆييخواز و خه‌ڵكی ناوچه داگيركراوه‌كان؟
له‌لايه‌كه‌وه له‌به‌رئه‌وه‌ی وه‌كوو ڕێزگرتنێك له خه‌بات و تێكۆشان و خۆڕاگری و قوربانيدانی ئافره‌تی كورد له بزووتنه‌وه‌ی ڕزگاريخوازی كوردستاندا، بۆ يه‌كه‌مين جار له مێژووی وڵاتانی ناوچه‌كه و ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا، ئافره‌تێك ببێت به سه‌ركۆمار. له‌لايه‌كی تريشه‌وه، له بیركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی كورده‌واریدا مه‌سه‌له‌ی جياوازیی نێوان ژن و پیاو جياواز له كۆمه‌ڵگه‌كانی ده‌وروبه‌ر زه‌ق نه‌بووه و ژنی كورد هه‌میشه له هه‌موو بواره‌كانی ژیاندا له‌ته‌نیشت پیاوه‌وه به‌شدار بووه، له زه‌مانی شۆڕش و پێشمه‌رگایه‌تی و سه‌رجه‌م ئه‌و قۆناغه سه‌ختانه‌ی كه گه‌لی كوردستان پێياندا تێپه‌ڕ بووه، ماندوو بووه و ئه‌ركی زۆر پیرۆزی به‌جێ هێناوه، بۆيه ئێستا مافی خۆيه‌تی پۆستێكی وه‌كوو سه‌رۆكايه‌تیی كۆماری عێراقی پێ بدرێ.
له‌لايه‌كی تريشه‌وه، پێچه‌وانه‌ی كورد و به‌گوێره‌ی عه‌قڵيه‌تی پياوسالاریی عه‌ره‌به شۆڤێنيست و عرووبييه‌كان، وه‌رگرتنی پۆستی سه‌ركۆماریی وڵاتێكی وه‌كوو عێراق له‌لايه‌ن ئافره‌تێكه‌وه، به واتای شكاندنی شكۆی ئه‌و وڵاته‌يه، ئه‌وجا بيهێننه به‌رچاوی خۆتان، ئافره‌تێكی كوردی ئێزدی سه‌ربه‌خۆييخواز، كه نه عه‌ره‌به و نه موسڵمانه و نه پياوه و نه باوه‌ڕی به يه‌كپارچه‌يی خاكی عێراق هه‌يه، له پرۆسه‌ی ڕيفراندۆميشدا ده‌نگی بۆ سه‌ربه‌خۆيی كوردستان داوه و پارتييشه، ببێته سه‌ركۆماری عێراق. ئه‌گه‌ر به‌وردی بيری لێ بكه‌ينه‌وه و شرۆڤه‌يه‌كی قووڵی بۆ بكه‌ين، زۆر مه‌سجی به‌هێزی سياسيمان بۆ ئاشكرا ده‌بێت، كه له‌وانه‌يه له‌م كات و ساته‌دا نه‌كرێت تيشكی بخه‌ينه سه‌ر، به‌ڵام به‌دڵنياييه‌وه پڕ به پێستی داگيركه‌ران و دژبه‌رانی سه‌ربه‌خۆيی كوردستان ده‌بێت و له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تيشدا له به‌رژه‌وه‌ندیی دۆزی ڕه‌وای گه‌لی كوردستاندا ده‌بێت.
(ئافره‌تێكی كوردی ئێزدی سه‌ربه‌خۆييخواز ده‌بێته سه‌ركۆماری عێراق و به‌مه‌ش ده‌بێته يه‌كه‌مين سه‌ركۆماری ژن له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا)، ته‌نیا ئه‌م مانشێته له ميدياكاندا به‌سه تا ئه‌م هه‌نگاوه‌ی پارتی ده‌نگدانه‌وه‌يه‌كی جيهانی به‌دوای خۆيدا بهێنێت و بچێته لاپه‌ڕه‌كانی مێژووه‌وه.
تعليقات