بیرهات هارون رەشید:جینۆسایدا ئێزدیان لژێر سیبەرا مۆزەخانەیا نشتیمانی و نێڤ دەولەتی
جینۆسایدا ئێزدیان لژێر سیبەرا مۆزەخانەیا نشتیمانی و نێڤ دەولەتی
بیرهات هارون رەشید
پشتی تاوانێن بژان روودەن و بدوماهیك دهێن، ژنو نالێن قوربانیێن دەستێ تیرۆرێ بلندبن و بانگ ل سازیێن میری و رێکخراوێن جیهانی دکەن خزمەتکرن وپاراستنا وان بکەنە ژ کارێن خۆیێن دەستپێکی، ڤێجا چ بیاڤێ دارایی و ئابووری بت یان تەندروستی و خزمەتگۆزاری و ڤەگەرا وان بت، یان ژی نیشاندانا وان ئازار و بەلگەکرنا وان نەهامەتیێن بسەرێ وان هاتین بن. ئەڤە سەرێ ٨ سالانە ئێزدی لبن ڤان چادرێن بێ سەروبەر دژین و سینگێ خۆ کرینە چەپەرەك لدژی سەرما و گەرما ژیانێ، لەورا گەرەکە ئەم ب دووربینی هزربکەین و خەباتێ بدەینە پێشیاخۆ بۆ خزمەتکرن و دەولەمەنکرنا دۆسەیا ئێزدیان و ژ روویێ یاسایی ڤە ببنە خودان رێبەر و ئەم هەموو مل ب ملێ حکومەتا خۆڤە بانگ ل رێکخراو و سازیێن پەیوەندیدار بکەین گرنگە مە وەك ئێزدی و هەم بۆ ئاین و پێکهاتەیێن دی و کوردان بگشتی مۆزەخانەکا نشتیمانی یا ئێك رەنگ هەبت تێدا وان هەموو ئێش و نالێن مە کوردان نیشانبدەت و تایبەت ژ روویێ یاسایی ڤە زێدەتر بالا دادگەها تاوانێن نیڤدەولەتی و سازیێن جیهانی بۆ لایێ خۆ رابکێشت و هەست بوان داگیرکاری و تالانکاریێن دژی گەلێ مە بهێتەکرن، ئەگەر حکومەتا هەرێمێ بزاڤەکا بڤی شێوەیی هاڤێژت، ئێدی منەتا کەسی لسەر ملێن خۆ ناهێلت ودێ بتە باشترین ئامراز بۆ گەهشتن ب وان راوستیێن دیرۆکی.
*لڤێدەر وەك یاساناسەك بفەر دبینم سەرەنجا وە راکێشم بۆ وان دیارترین مفایێن ئاڤاکرنا مۆزەخانەکا نشتیمانی یا بەلگەکرنا وان نەهامەتیێن بسەرێ کوردان هاتین و تایبەت وان تاوانێن نیڤدەولەتی لدژی ئێزدیان:
_ هەرتشتەکێ بهێتە بەلگەکرن دڤێ مۆزەخانێدا، زێدەتر مە نێزیکی روودانێن داعش دکەت، دێ زانین کێ ئەڤ تاوانە ئانجامدایە کو دیارە، جهێ روودانێ، لایەنێ تاوانبار و هاریکارێن وان، و زێدەباری ئامرازێن هاتینە بکارئینان بۆ قرکرنێ.
_ ژێکجووداکرنا دووژمنی و تاوانباران برێکا مۆزەخانا نشتیمانی، بۆ نموونە هەموو کەسێن ل مووسل سالا ٢٠١٤ داعش نەبوون، بەلکو زۆر کەس هەبوون وان دەستێ هاریکاریێ درێژکر بۆ رزگارکرنا کچێن ئێزدیان، کەواتە ئەڤ پێنگاڤە بزاڤەکە بۆ بەرپاکرنا ئاشتەوایا کۆمەلایەتی پشتی جەنگ ب دوماهیك هاتی.
_ موکم کرن و بهێزکرنا پەیوەندیێن سیاسی و یاسایی و دبلۆماسی دناڤبەرا هەرێمێ و سازیێن سەر برێکخراوا نەتەوەیێن ئێکگرتی ڤە، بۆ زێدەتر ئاشنابوونا وان لسەر گەهشتن ب وان راستیان هەر ب رێکا پاراوستنا بەلگەیێن شەرێ تیرۆرێ.
_ ئەڤ مۆزەخانە نەك هەر ب تاوانێن دژی ئێزدیان بن، بەلکو هەموو دەردەسەری و تالانکاریێن دژی گەلێ کورد لێ بهێنە بەلگەکرن و پاراوستن و ببنە جهێ راکێشانا سەرەنجا گەشتیارێن نافخۆیی و بیانی و نیشانی نفشێ سەردەم بهێتەکرن کو بزانن تشتەکی ژ دیرۆکا مللەتێ خۆ.
_ ژ روویێ ڤەکۆلینێن زانستی و یاسایی و ئەکادیمی ڤە، زێدەتر ب بەلگە و زانیاری دێ خزمەتا ڤەکۆلەر و نڤیسەرێن نافخۆ و ژ دەرڤەیی هێتەکرن وبتە رێخۆشکەرەك دبەلاڤەکرنا پێزانینێن باوەرپێکری و راست و دروستدا کو بکەڤنە خزمەتا هەممو جڤاکی بتایبەت ل ئاستێن پەروەردەیی و خواندنا بلند.
_ ژ مافێ کەسوکارێن قوربانیانە بگەهنە بنەکۆکا روودانا وان تاوانان لدژی وان، ئەگەر و چاوانیا روودانێ، زێدەباری هندێ داخوازا قەرەبوویێ ژی لسەر بنیاتێ ڤان بەلگەیێن ل مۆزەخانێ هەین ژ حکومەتا ئیراقێ بکەن.
_ هەبوونا ڤێ مۆزەخانا نشتیمانی ببتە دەرگەهەکێ مەزن د نیشاندانا وان تاوانێن دژی گەلێ کورد بۆ تەڤایا جیهانێ و جاران برێکا کەسانێن پسپۆر بەشەك ژڤان بەلگەیان بهێنە رەوانەکرن بۆ بارەگەهێن ئێکەتیا ئۆروپی و UN بۆ ڤەکرنا پێشانگەهێن مەزنێن نشتیمانی و نیشاندانا وان راستیێن مێژوویی.
_ رێگریکرن ل هەبونا بەلگەیێن ساختە و بەلاڤکرنا وان زانیاریێن شاش لسەر تاوانێن ئێزدیان و وان پێکهاتەیێن زیانڤێکەفتی ژ دەستێ داعش و هەروەسا بۆ وان قوناخێن رابردوو یێن ئەنفالان شك.
_ لسەر جینۆسایدا ئێزدیان، ب داتا هژمارا قوربانیان بهێتە تۆمارکرن، ئەرێ چەند هاتن گرتن لوی دەمی، چەند شەهید و بریندار و گۆرێن بکۆم و کوشتی و تانۆکە رەڤاندی و هەتا بگشتی ئەو داتا و زانیاری لسەر ڤێ تاوانێ بهێنە نڤیسین و بەلگەکرن، ئەڤەژی پێدڤیەکە هەرە گرنگە سبەرۆژ ئەم داخوازا دانپێدانێ بڤێ تاوانێ بکەین وەك جینۆساید.
_ هەردیسان ئەرشیف کرن و پاراستنا بەلگەیان لسەر وان هەموو دەردەسەریێن دژی گەلێ کورد و تا قوناغا قرکرن و جینۆسایدا ئێزدیان د ئێك مۆزەخانا نشتیمانیا هەرێما کوردستانێدا، دێ بتە دەلیڤەکە زێرین بۆ پەیداکرنا ئاشتیا دناڤبەرا پارتێن سیاسیدا، ژبەرکوو هەموو د ئێك خالدا کۆمڤەدبن ئەوژی ژبەر کوردبوونا خۆ دبنە قوربانیێن بەردەوام.
_ د قوناغێن ڤەکۆلینا یۆنیتاد و بزاڤێن دادگەهکرنا تاوانبارێن داعش، هەلدانا گۆرێن بکۆم و قەرەبووکرنا کەسوکارێن قوربانیان و پابەندبوون ب گرنگیا بەلگەکرنێ د سیستەمێ رۆما و رێسایێن دادگەها تاوانێن نیڤدەولەتی دەربارەیی وان تاوانێن داعش، مۆزەخانا نشتیمانیا هەرێما کوردستانێ دێ بتە باشترین دەزگەهێ باوەرپێکری و پشتبەستنێ بۆ ڤان هەموو بزاڤ و قوناغان، زێدەباری گەلەك ژ خالێن دیترێن ئەرێنی هەموو شك دێ روویێ باش و ئەرێنیێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ نیشاندەت.
ل دوماهیکێ دێ ئاماژە پێکەم، گەرەکە ئەم پەیڤێن ئەنفال و کۆمکۆژی ژ زاردەڤێ خۆ بهاڤێژین، ژبەرکو بهەموو پیڤەرێن نیڤدەولەتی ئەڤا تیرۆرستێن داعش کری تاوانێن مەزن و ناخ هەژین و نیڤدەولەتینە کو رێسایێن دادگەها تاوانان ICC ئاماژەپێکریە وەك تاوانێن جیهانی و نەمرۆڤایەتی، لەورا هەموو ئەو بەها و بنەمایێن مرۆڤاتی و پەیماننامە و رێکەفتن و یاسایێن نشتیمانی و نیڤدەولەتی هاتن بنپێکرن، ژبەرڤێ تاوانا هندە جەرگ بر پێدڤییە مۆزەخانەکا ژڤی جۆری مە هەبت خزمەتا یاسایی لسەر ئاستێ ئیراقێ و UN پێشکێشی دۆسەیا ئێزدیان بکەت بۆ هندێ بقارین داخوازا دانپێدان ب جینۆسایدێ بکەین.
بیرهات هارون رەشید
*لڤێدەر وەك یاساناسەك بفەر دبینم سەرەنجا وە راکێشم بۆ وان دیارترین مفایێن ئاڤاکرنا مۆزەخانەکا نشتیمانی یا بەلگەکرنا وان نەهامەتیێن بسەرێ کوردان هاتین و تایبەت وان تاوانێن نیڤدەولەتی لدژی ئێزدیان:
_ هەرتشتەکێ بهێتە بەلگەکرن دڤێ مۆزەخانێدا، زێدەتر مە نێزیکی روودانێن داعش دکەت، دێ زانین کێ ئەڤ تاوانە ئانجامدایە کو دیارە، جهێ روودانێ، لایەنێ تاوانبار و هاریکارێن وان، و زێدەباری ئامرازێن هاتینە بکارئینان بۆ قرکرنێ.
_ ژێکجووداکرنا دووژمنی و تاوانباران برێکا مۆزەخانا نشتیمانی، بۆ نموونە هەموو کەسێن ل مووسل سالا ٢٠١٤ داعش نەبوون، بەلکو زۆر کەس هەبوون وان دەستێ هاریکاریێ درێژکر بۆ رزگارکرنا کچێن ئێزدیان، کەواتە ئەڤ پێنگاڤە بزاڤەکە بۆ بەرپاکرنا ئاشتەوایا کۆمەلایەتی پشتی جەنگ ب دوماهیك هاتی.
_ موکم کرن و بهێزکرنا پەیوەندیێن سیاسی و یاسایی و دبلۆماسی دناڤبەرا هەرێمێ و سازیێن سەر برێکخراوا نەتەوەیێن ئێکگرتی ڤە، بۆ زێدەتر ئاشنابوونا وان لسەر گەهشتن ب وان راستیان هەر ب رێکا پاراوستنا بەلگەیێن شەرێ تیرۆرێ.
_ ئەڤ مۆزەخانە نەك هەر ب تاوانێن دژی ئێزدیان بن، بەلکو هەموو دەردەسەری و تالانکاریێن دژی گەلێ کورد لێ بهێنە بەلگەکرن و پاراوستن و ببنە جهێ راکێشانا سەرەنجا گەشتیارێن نافخۆیی و بیانی و نیشانی نفشێ سەردەم بهێتەکرن کو بزانن تشتەکی ژ دیرۆکا مللەتێ خۆ.
_ ژ روویێ ڤەکۆلینێن زانستی و یاسایی و ئەکادیمی ڤە، زێدەتر ب بەلگە و زانیاری دێ خزمەتا ڤەکۆلەر و نڤیسەرێن نافخۆ و ژ دەرڤەیی هێتەکرن وبتە رێخۆشکەرەك دبەلاڤەکرنا پێزانینێن باوەرپێکری و راست و دروستدا کو بکەڤنە خزمەتا هەممو جڤاکی بتایبەت ل ئاستێن پەروەردەیی و خواندنا بلند.
_ ژ مافێ کەسوکارێن قوربانیانە بگەهنە بنەکۆکا روودانا وان تاوانان لدژی وان، ئەگەر و چاوانیا روودانێ، زێدەباری هندێ داخوازا قەرەبوویێ ژی لسەر بنیاتێ ڤان بەلگەیێن ل مۆزەخانێ هەین ژ حکومەتا ئیراقێ بکەن.
_ هەبوونا ڤێ مۆزەخانا نشتیمانی ببتە دەرگەهەکێ مەزن د نیشاندانا وان تاوانێن دژی گەلێ کورد بۆ تەڤایا جیهانێ و جاران برێکا کەسانێن پسپۆر بەشەك ژڤان بەلگەیان بهێنە رەوانەکرن بۆ بارەگەهێن ئێکەتیا ئۆروپی و UN بۆ ڤەکرنا پێشانگەهێن مەزنێن نشتیمانی و نیشاندانا وان راستیێن مێژوویی.
_ رێگریکرن ل هەبونا بەلگەیێن ساختە و بەلاڤکرنا وان زانیاریێن شاش لسەر تاوانێن ئێزدیان و وان پێکهاتەیێن زیانڤێکەفتی ژ دەستێ داعش و هەروەسا بۆ وان قوناخێن رابردوو یێن ئەنفالان شك.
_ لسەر جینۆسایدا ئێزدیان، ب داتا هژمارا قوربانیان بهێتە تۆمارکرن، ئەرێ چەند هاتن گرتن لوی دەمی، چەند شەهید و بریندار و گۆرێن بکۆم و کوشتی و تانۆکە رەڤاندی و هەتا بگشتی ئەو داتا و زانیاری لسەر ڤێ تاوانێ بهێنە نڤیسین و بەلگەکرن، ئەڤەژی پێدڤیەکە هەرە گرنگە سبەرۆژ ئەم داخوازا دانپێدانێ بڤێ تاوانێ بکەین وەك جینۆساید.
_ هەردیسان ئەرشیف کرن و پاراستنا بەلگەیان لسەر وان هەموو دەردەسەریێن دژی گەلێ کورد و تا قوناغا قرکرن و جینۆسایدا ئێزدیان د ئێك مۆزەخانا نشتیمانیا هەرێما کوردستانێدا، دێ بتە دەلیڤەکە زێرین بۆ پەیداکرنا ئاشتیا دناڤبەرا پارتێن سیاسیدا، ژبەرکوو هەموو د ئێك خالدا کۆمڤەدبن ئەوژی ژبەر کوردبوونا خۆ دبنە قوربانیێن بەردەوام.
_ د قوناغێن ڤەکۆلینا یۆنیتاد و بزاڤێن دادگەهکرنا تاوانبارێن داعش، هەلدانا گۆرێن بکۆم و قەرەبووکرنا کەسوکارێن قوربانیان و پابەندبوون ب گرنگیا بەلگەکرنێ د سیستەمێ رۆما و رێسایێن دادگەها تاوانێن نیڤدەولەتی دەربارەیی وان تاوانێن داعش، مۆزەخانا نشتیمانیا هەرێما کوردستانێ دێ بتە باشترین دەزگەهێ باوەرپێکری و پشتبەستنێ بۆ ڤان هەموو بزاڤ و قوناغان، زێدەباری گەلەك ژ خالێن دیترێن ئەرێنی هەموو شك دێ روویێ باش و ئەرێنیێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ نیشاندەت.
ل دوماهیکێ دێ ئاماژە پێکەم، گەرەکە ئەم پەیڤێن ئەنفال و کۆمکۆژی ژ زاردەڤێ خۆ بهاڤێژین، ژبەرکو بهەموو پیڤەرێن نیڤدەولەتی ئەڤا تیرۆرستێن داعش کری تاوانێن مەزن و ناخ هەژین و نیڤدەولەتینە کو رێسایێن دادگەها تاوانان ICC ئاماژەپێکریە وەك تاوانێن جیهانی و نەمرۆڤایەتی، لەورا هەموو ئەو بەها و بنەمایێن مرۆڤاتی و پەیماننامە و رێکەفتن و یاسایێن نشتیمانی و نیڤدەولەتی هاتن بنپێکرن، ژبەرڤێ تاوانا هندە جەرگ بر پێدڤییە مۆزەخانەکا ژڤی جۆری مە هەبت خزمەتا یاسایی لسەر ئاستێ ئیراقێ و UN پێشکێشی دۆسەیا ئێزدیان بکەت بۆ هندێ بقارین داخوازا دانپێدان ب جینۆسایدێ بکەین.
تعليقات