سعود مستۆ:بجهئينانا ڕێككه‌فتنا شنگالێ تاكه‌ هيڤيا ئێزديانه‌

 سعود مستۆ:بجهئينانا ڕێككه‌فتنا شنگالێ تاكه‌ هيڤيا ئێزديانه‌
ئێزديخان نيوز:

سعوود مستۆ، ڕاوێژكاری میر و ئەنجوومەنی رووحانی و بەڕێوەبەری گشتیی كاروباری ئێزدیان لە وەزارەتی ئەوقافی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، لە هەشتەمین ساڵیادی كۆمەڵكوژیی ئێزدییەكاندا، لەم دیمانەیەی (باسنیوز)دا بەوردی باس لە بارودۆخی ئێستای شنگال و پرۆسەی بە جینۆساید ناساندنی كۆمەڵكوژیی ئێزدییەكان دەكات.

(باسنیوز) لە هەشتەمین ساڵیادی جینۆسایدكردنی ئێزدییەكاندا، كە بڕیار وایە لە بۆنەیەكی تایبەتدا یادی ئەو ڕۆژە بكەنەوە، چیتان كردووە و پەیامتان چی دەبێت؟
سعوود مستۆ: ئەوە هەشت ساڵ بەسەر كۆمەڵكوژیی ئێزدییەكاندا تێدەپەڕێت، كە لە رێكەوتی ٣-٨-٢٠١٤ ئەو كارەساتە گەورەیە بەسەرماندا هات، بەداخەوە تاكوو ئێستا نە لە ئاستی مرۆڤایەتی و نە لە ئاستی دادگاییكردنی ئەو كەسانەی دەستیان لەو تاوانانەی داعشدا هەبووە، كە بەسەر ئێمەیان هێنا و نە هیچ كەسێكیش سزا دراوە، نە قوربانییانی ئەو تاوانە گەورەیەش قەرەبوو كراونەتەوە، نە ئاوادانكردنەوە و نە گەڕاندنەوەی ئارامی بۆ ناوچەكە، كە لە هەمووی گرنگترە، هیچ شتێك لەمانە بۆ خەڵك جێبەجێ نەكراوە. ئەوەش بووە هۆی دروستبوونی بێهیواییەكی زۆر لەلایەن خەڵكەكەمانەوە.
ئەمساڵ بۆ هەشتەمین ساڵیادی كۆمەڵكوژیی ئێزدییەكان، لە ڕۆژی ٣-٨، وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالكراوان، بە هەماهەنگی لەگەڵ پارێزگاری دهۆك و بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی كاروباری ئێزدییان، لە مەراسیمێكی تایبەتدا لە شاری دهۆك، ساڵیادی ئەو كارەساتە ناخۆشە دەكرێتەوە. لە ڕۆژانی دواتریشدا، هەر بەو بۆنەیەوە لە شاری هەولێر چالاكیمان دەبێت. دەمانەوێت ئەو كارەساتە جەرگبڕە بە بیر خەڵك و ویژدانی مرۆڤایەتی و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و وڵاتانی زلهێز بێنینەوە و پەیامی ئەوەیان پێ بگەیەنین، كە كۆمەڵگەی ئێزدی دوای ئەوەی تووشی ئەو كۆمەڵكوژییە بوو، كاریگەرییەكانی دوای كۆمەڵكوژی زۆر خراپتر بوون لە كارەساتەكە خۆی، چونكە لە واقعدا تا ئێستا ناوچەی شنگال شوێنی ململانێی سیاسی و سەربازییە، ئەگەر خەڵك نەتوانن بگەڕێنەوە سەر وار و ماڵ و حاڵی خۆیان، ئەوا هیچ كەسێك هەست بە ئارامی و ئاسوودەیی ناكات.
مەسەلەی كۆچكردن شتێكی مەترسیدارە و كاریگەریی خراپی كردووەتە سەر كۆمەڵگەی ئێزدی، تا ئێستا نزیكەی 20%ی خەڵكی ئێزدی كۆچیان كردووە، بۆیە تاكە هیوای كۆمەڵگەی ئێزدی ئەوەیە، رێككەوتننامەی نێوان هەولێر و بەغدا بۆ ئاساییكردنەوەی دۆخی شنگال جێبەجێ بكرێت. بۆیە داوا لە وڵاتانی زلهێز و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەكەین بێنە سەر خەت و فشار بخەنە سەر حكوومەتی عێراق، بۆ جێبەجێكردنی هەموو بڕگەكانی ڕێككەوتننامەكە، بۆ ئەوەی ئارامی و هێمنی لە ناوچەكە بەرقەرار بێت و خەڵكەكە بتوانێت بگەڕێتەوە سەر شوێنی خۆیان و دۆسیەی ئاوارەكانیش بەیەكجاری دابخرێت.
بەڕاستی خەڵكی ئێمە لە كەمپەكان زۆر ماندوو بوون، چەندین كارەساتی دڵتەزێن لە كەمپەكان روویان داوە كە بوونەتە هۆی تیكچوونی باری دەروونیی خەڵك. لەلایەكی تریشەوە، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و رێكخراو و ئاژانسە جیهانییەكان هاوكارییەكانیان بۆ خەڵكی ئێزدی كەم كردووەتەوە و ژیانی خەڵك دژوارتر بووە، بۆیە پامی ئێمە ئەوەیە، كە ئەو بارۆدۆخە خراپەی ئێستا كۆمەڵگەی ئێزدی پێیدا تێدەپەڕێت، لەبارەی ئاوارەبووندا كۆتایی پێ بێت، هەروەها پەیامی كۆمەڵگەی ئێزدی بۆ ئەوانەی سۆزی خۆیان بەرامبەر ئێزدییان دەرخست ئەوەیە كە ئەوانەی دەستیان لەو تاوانە وەحشیگەرانەدا هەبووە، دادگایی بكرێن.
(باسنیوز) دۆسیەی بە جینۆساید ناساندنی ئێزدییەكان بە كوێ گەیشت؟ بەڕێزتان ئەندامی ئەو شاندە بوون، كە سەردانی پەرلەمانی ئەوروپاتان كرد، تا ئێستا چەند وڵات بەفەرمی دانیان بەو كۆمەڵكوژییەدا ناوە؟
سعوود مستۆ: تا ئێستا یازدە پەرلەمانی وڵاتانی ئەورووپا كۆمەڵكوژیی ئێزدییەكانیان وەك جینۆساید ناساندووە، جیا لەمانەش، وڵاتی ئەڵمانیاش ئامادەكاریی تەواوی كردووە، بۆ ئەوەی لە داهاتوویەكی نزیكدا و دوای كۆتاییهاتنی پشووی هاوینەی پەرلەمانیان، لە دانیشتنێكی فەرمیدا دەنگی لەسەر بدەن و دان بەو كۆمەڵكوژییەدا بنێن و ئێمە گەشبینین كە پەرلەمانی ئەڵمانیاش دەنگی لەسەر دەدات، بەڵام دۆسیەی بە جینۆساید ناساندنی ئەو كۆمەڵكوژییە لە بواری پراكتیكیدا، كە ببێتە هۆی چارەسەری برینی ئێزدییەكان، بەو بەیاننامانەی لە پەرلەمانی وڵاتانی دونیا دەردەچن، برینی كۆمەڵگەی ئێزدی تیمار ناكرێت.
وەكوو دیارە دوای هەشت ساڵ لەو كارەساتە هیچ شتێك لەسەر ئەرزی واقعدا نەهاتووەتە جێبەجێكردن، بۆیە پێویستمان بەو جۆرە بڕیارانەیە كە كاریگەریی باشی لەسەر ژیانی كۆمەڵگەی ئێزدی هەبێت، نەك تەنیا سۆز و رووی مرۆڤایەتی و جەماوەری بێ. لەو لایەنەوە زۆربەی وڵاتان نیەتی هاوسۆزییان پیشان داوە، بەڵام ئەوە نابێتە هۆی چارەسەری برینی ئێمە، بۆیە چارەنووسمان زۆر خراپە، هیوادارین ئەو بڕیارانەی پەرلەمان ببنە هۆی زەمینەخۆشكردن بۆ جێبەجێكردنی قۆناغی داهاتوو بە شێوەی پراكتیكی، كە ئێزدی هەستی پێ بكەین و سەرجەم بڕگەكانی جێبەجێ بكرێن و بەشداربووانی ئەو تاوانە بە سزای خۆیان بگەن و قوربانییان قەرەبوو بكرێنەوە و ئاسایش و ئارامی بۆ شنگال بگەڕێتەوە، كە ئەو شتانە جێبەجی كران، ئەوكات ئێزدی هەست بە ئارامی دەكەن.
(باسنیوز) پێتان وایە ئەو وڵاتانەی لە پەرلەمانی ئەورووپا ئەندامن، كۆكن لەسەر ئەوەی ئەو تاوانە گەورەیە بە جینۆساید بناسێندرێت؟ یان وڵاتێك هەبێت دژی ئەو بڕیارە بێ؟
سعوود مستۆ: نەخێر هیچ وڵاتێك دژی ئەو بڕیارە نییە، بەڵام هەر وڵاتە و لە بەرژەوەندیی خۆی كار دەكات و بڕیار دەدات. بەتایبەت وڵاتانی زلهێز. بۆ نموونە، بەریتانیا پشتیوانیی پڕۆژەی ٢٣٧٩ یە كە لە ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان دەرچوو، دەرەنجام لێژنەیەكی لێكۆڵینەوە (یونیتاد) پێكهات كە كاریان كۆكردنەوەی بەڵگەكانە لەسەر تاوانی كۆمەڵكوژیی ئێزدییەكان و هەڵدانەوەی گۆڕە بەكۆمەڵەكانە. هەموویان كۆكن لەسەر ئەو كۆمەڵكوژییەی كە بەسەر ئێزدییەكان هاتووە. بۆیە هەر وڵاتە و لە بەرژەوەندیی خۆی كار دەكات و بڕیار دەدات، بۆیەش هەر وڵاتە و تەنیا لەسەر ئاستی پەرلەمان كاریان لەسەر كردووە، تاوەكوو ئەو بڕیارە نەچێتە سەر پلانی كارنامەی حكوومەتێك لەو حكوومەتانە، لە واقعدا هیچ شتێك لە بارودۆخی ئێزدییەكان ناگۆڕێت.
(باسنیوز) حكوومەتی عێراق تا چەند لە بابەتی بەجینۆساید ناساندنی ئەو كۆمەڵكوژییە هاوكارتانە؟
سعوود مستۆ: حكوومەتی عێراق هەر لە یەكەم ڕۆژی ئەو كارەساتە، نە لە رووی مرۆڤایەتییەوە، نە لە رووی ناساندنی دۆسیەی جینۆسایدی ئێزدییان خۆی نەكردووەتە خاوەن و هیچ ئیرادەیەكی سیاسیش نییە، كە خۆیان بە خاوەنی بزانن. ئەگەر فشاری نێودەوڵەتییش نەبوایە، ئەوا بەشدارییان لە تیمی (یونتاد) بۆ كۆكردنەوەی بەڵگەنامەكان و هەڵدانەوەی گۆڕە بەكۆمەڵەكانیش نەدەكرد.
بەداخەوە عێراق نەك تەنیا خەمساردە و هیچ ئیرادەیەك نییە، بەڵكوو هیچ هەنگاوێكی نەهاوێشتووە بۆ خزمەتكردنی ئەو دۆسیەیە و تەنانەت ڕێگریشە. بۆ نموونە، ئەو ڕەشنووسەی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان بۆ دروستكردنی دادگەیەكی تایبەت بۆ دادگاییكردنی تاوانبارانی ئەو كۆمەڵكوژییە پێشكەشی كردووە، ڕاستەوخۆ دادگای فیدڕاڵیی عێراق هاتە دەنگ و گوتی ئەوە لە دەسەڵاتی هەرێمدا نییە دادگای لەو شێوە دابمەزرێنێت.
باشە حكوومەتی عێراق خۆی نایكات و ڕێگریشە لە حكوومەتی هەرێمی كوردستان بیكات، ڕێگەش بە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نادات بیكەن، كە تایبەتمەندن بەو جۆرە كارانە. بۆیە وەكوو بەرپرسیارێتیی یاساییش لە مادەی ١٣٢ی دەستووری عێراقی، كە حكوومەتی عێراق بەرپرسیارە لە قەرەبووكردنەوەی ئەو خەڵكە و پاڵپشتیكردنی ئەو دۆسیەیە، بەڵام بەداخەوە نایكەن و بڕیاریش لە دەستی ئەواندایە. ئەگەرنا حكوومەتی هەرێمی كوردستان هەم لە دروستكردنی لێژنەی ناساندنی كۆمەڵكوژیی ئێزدییان، هەمیش دروستكردنی دەستەیەك بۆ كۆكردنەوەی بەڵگە و دیكیۆمێنتەكان، كە هەر لەسەرەتاوە دەستی بە كار كردووە. ئەو نامە و بەیاننامەی سەرۆكی هەرێم و شاندی حكوومەت و پەرلەمان، كە سەردانی لایەنی پەیوەندیداری نێودەوڵەتییان كردووە، بۆ بەنێودەوڵەتیكردنی دۆسیەی جینۆسایدی ئێزدییان دەرخەری ئەو ڕاستییەن، كە هەرێمی كوردستان بە هەموو شێوەیەك هاوكار و پاڵپشتە و خۆی بە خاوەنی دۆسیەكە دەزانێت.
(باسنیوز) دوا ئاماری ڕزگاربووانی ژێر دەستی داعش چەندە؟ ئەوانەی ماون زیاتر لە كام شوێنن؟
سعوود مستۆ: ژمارەی ئەو كەسانەی كەوتبوونە ژێر دەستی داعش ٦٤١٧ كەس بوون، لەوانە ٣٣٥٣ كەس ڕزگار كراون، لە ڕزگاركراوەكانیش ١٢٠٧ كەسیان ئافرەت و ٣٩٣ كەسیش پیاو و ١٠٥٠ منداڵ بوون، لە منداڵە ڕزگاركراوەكانیش ٩٥٦ كوڕ و ٩٤ كچن. ئەوانەی تاكوو ئێستا ڕزگار نەكراون و چارەنووسیان نادیارە، ژمارەیان ٢٧٦١ كەسە، كە بە شێوەی بەربڵاو لە زۆر ناوچەی عێراق و توركیا و سووریا هەن، بەڵام بە رێژەیەكی زۆر لە كەمپی (هۆلێ)ن لە سووریا، ئەوانەی بەم دواییانەش ڕزگار كراون، هەموویان لە كەمپی (هۆلێ)ەوە بوون. هەریەكە لە وڵاتانی ئەڵمانیا و فەڕەنسا و كەنەدا و ئوستڕالیا پڕۆژەی تایبەتیان هەبوو بۆ ئەو كەسانەی، كە ڕزگاربووی ژێر دەستی داعش بوون، بەڵام لە هەموویان فراوانتر و رێكوپێكتر پڕۆژەی وڵاتی ئەڵمانیا بوو.
(باسنیوز) گرفت لەبەردەم ڕزگاركردنی ئەوانەی كە تاكوو ئێستا ڕزگار نەكراون چییە؟
سعوود مستۆ: ئەگەر حكوومەتی عێراق خۆی بە خاوەنی ئەو دۆسیەیە بزانیبایە، بەتایبەت لەگەڵ توركیا و سووریا، بارودۆخی ئێمە بۆ ڕزگاركردنی ئەوانی دیكەیش زۆر ئاسانتر دەبوو. سەبارەت ئەوانەی لە كەمپی (هۆلێ)ن بەربەستەكە حكوومەتی خۆجێیی ئەو ناوچەیەیە كە چەندین جار داوامان كردووە، كە ئەو كەسانەی لەناو كەمپەكەدا ماون ئازاد بكرێن و بگەڕێندرێنەوە هەرێمی كوردستان، بەڵام بەداخەوە خەمساردییەكی زۆر لە حكوومەتی خۆجێیی ئەو ناوچەیەدا بۆ ئەم بابەتە هەیە.
(باسنیوز) بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی چاودێریكردنی كاروباری ئافرەتە ئێزدییە ڕزگاركراوەكان، كە سەر بە ئەمینداریەتیی گشتیی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراقە، ماوەی زیاتر لە ساڵێكە لە شاری مووسڵ دامەزراوە، بەمەبەستی هاوكاریكردنی ئافرەتە ڕزگاربووەكان، ئایا تا ئێستا كاری لەو شێوەیەیان كردووە؟
سعوود مستۆ: داواكاریی كۆمەڵگەی ئێزدی ئەوەیە كە ئەو خەڵكانەی ڕزگابووی ژێر دەستی داعشن و زیانێكی زۆریان پێگەیشتووە، لە لایەنی مادی و چارەسەرییەوە قەرەبوو بكرێنەوە، بەخۆشحاڵییەوە ئەو یاسایە لە پەرلەمانی عێراق پەسەند كرا، بۆ ئەوەی بەڕێوەبەرایەتییەكی لەو شێوە دابمەزرێت و خزمەت بە ئێزدییەكان بكات كە ئێستا ئەو بەڕێوەبەرایەتییە گشتییە بووەتە یەكێك لەو بەڕێوەبەرایەتییانەی سەر بە وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵاتی حكوومەتی عێراقە و كەسێكی ئێزدی كراوە بە بەڕێوەبەری گشتی، بەڵام هیچ بودجەیەكی لەبەردەستدا نییە، بۆ ئەوەی بتوانێت هاوكاریی ئەو كەسانە بكات، كە ڕزگاربووی دەستی داعشن.
ئەم بەڕێوەبەرایەتییە نزیكەی ساڵێك و چەند مانگێكە دامەزراوە، بەڵام هیچ بودجەیەكی بۆ تەرخان نەكراوە، هیچ پلانێكیش دیار نییە لە حكوومەتی عێراقی كە پشتگیری لەو بەڕێوەبەرایەتییە بكات و ئەو بڕگانەی لەو یاسایەدا هاتوون جێبەجێی بكات. ئێمە پێمان باش بوو ئەو بەڕێوەبەرایەتییە سەربەخۆ بێت، نەك سەر بە وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی، بۆ ئەوەی بودجەیەكی تایبەتی بۆ تەرخان بكرێت، چونكە وەك ئێستا لە چوارچێوەی وەزارەتی كاروكاروباری كۆمەڵایەتیدا، ناتوانێت هیچ خزمەتێك بكات، هیچ ئیرادەیەكی سیاسییش لە بەغدا نییە خزمەت بە دۆسیەی ئێزدییەكان بكات كە ئەو بەڕێوەبەرایەتییە وەك نموونەیە، كە پێش چەند مانگێك بە بۆنەی تێپەڕبوونی ساڵێك بەسەر كردنەوەی كۆنفڕانسێك لە بەغدا ئەنجام درا و تێیدا سەرۆكی حكوومەتی عێراق و زۆر لە بەرپرسە پلە باڵاكانی حكوومەت تێیدا بەشدار بوون، تاكە شت كە كردییان، تەنیا وتارخوێندنەوە بوو، بێ ئەوەی هیچ پلانێكیان هەبێت بۆ جێبەجێكردنی بڕگەكانی ئەو یاسایە و پشتیوانیكردنی ئەو بەڕێوەبەرایەتییە.
پێش هەموو كەس و رێكخراوێك حكوومەتی هەرێمی كوردستان و خەڵكی هەرێمی كوردستان هاوكاری و هاوخەمیی ئەو بارودۆخە ناخۆشە بوون، كە بەسەر كۆمەڵگەی ئێزدیدا هات، چونكە ئەگەر خەڵكی كوردستان نەبوایە، چارەنووسی ئێزدییەكان لەدوای ئەو كۆمەڵكوژییە چ دەبوو؟ دواتریش رێكخراوەكانی سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان زۆر هاوكارییان پێشكەش كردووە و دەزگای (جی ئای زێد) كە سەر بە دەوڵەتی ئەڵمانیایە، كاری گەورەیان بۆ ئاوارەكان كردووە و خزمەتگوزاریی مرۆڤانەیان پێشكەش كردووە و پڕۆژەی تایبەتیان هەبووە، لەگەڵ چەندین دەوڵەتی دیكە كە هاوكارییان پێشكەش كردووە. لە یەكەم ڕۆژی كارەساتەكەدا، هیچ وڵاتێك و هیچ رێكخراوێكی نێودەوڵەتی بەهانامانەوە نەهات، جگە لە دەزگای خێرخوازیی بارزانی، ئەگەر دەزگای خێرخوازیی بارزانی نەبایە، ئەو بارودۆخە كۆنتڕۆڵ نەدەكرا، كە ئێستا بەردەوامن لە خزمەتكردنی ئاوارە ئێزدییەكان لە هەموو شوێنێك.
(باسنیوز) حكوومەتی عێراق چی بۆ ئەو كەسانە كردووە كە ڕزگاربووی ژێر دەستی داعشن؟
سعوود مستۆ: ئەوەی كە پێویست بوو حكوومەتی عێراقی بیكات، نەیكرد، پێویست بوو بودجەیەكی تایبەت بۆ ئەو بەڕێوەبەرایەتییە تەرخان بكرێت، بۆ ئەوەی ئەو بڕگەیەی كە تایبەتە بە قەرەبووكردنەوەی ڕزگاربوانی ژێر دەستی داعش جێبەجێ بكرێت، بەڵام بەداخەوە نە لەلایەن حكوومەتەوە و نە لە وەزراەتی كاروكاروباری كۆمەڵایەتیشەوە، هیچ بڕ پارەیەك تەرخان نەكراوە، جگە لە نووسینگەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، هیچ لایەنێك هاوكاریی نەكردووە، كە ئەوكات سەرۆكی حكوومەتی هەرێم بوو. حكوومەتی عێراق لەسەر كاغەز زۆر شتی كردووە، وەكوو باسی دەكات چەندین لێژنەیان لەسەر دۆسیەی جیاواز جیاواز تایبەت بە ئێزدییەكان پێكهێناوە، بەڵام لە بواری پراكتیكیدا یەك هەنگاویشیان نەناوە.
هیچ وڵاتێكی نێودەوڵەتی و دەوروبەریش ئەو هەنگاوانەیان جێبەجێ نەكردووە كە بەشێك لەو كەسانەی كەوتبوونە ژێر دەستی داعش و بەسەر ئەو وڵاتانە دابەش بوونە، بەتایبەت توركیا، ئەو لایەنەی كە ئەو كارە پیرۆزە دەكات، تەنیا حكوومەتی هەرێمی كوردستان بووە.
(باسنیوز) بارودۆخی ئێستای شنگال چۆنە؟
سعوود مستۆ: بە تێڕوانینی من، بارودۆخی ئێستای شنگال زۆر خراپە، زۆر ئەستەمتر بووە لە پێش ئێستا، چونكە پێشتر، كە لەژێر دەستی داعشدا بوو، خەڵك هیوایەكی هەبوو، كە لەدەستی داعش ڕزگار دەكرێت و دۆخە تێدەپەڕێت، بەڵام دوای ئەوەی لەسەر دەستی پێشمەرگە و بە پاڵپشتیی هێزی هاوپەیمانانی دژی داعش ڕزگار كرا، هیوایەكی گەورە بۆ خەڵكی ئێمە دروست بوو، بەڵام دوای رووداوەكانی ١٦ی ئۆكتۆبەری ساڵی ٢٠١٧ و هاتنی هێزەكانی حەشدی شەعبی و هێزەكانی پەكەكە، كە لەژێر چەندین ناوی جۆراوجۆر هەن، دوای رێككەوتننامەی هەرێم و حكوومەتی بەغدا بۆ ئاساییكردنەوەی دۆخی شنگال، بارودۆخی شنگال ڕۆژ بەڕۆژ ئاڵۆزتر بووە.
(باسنیوز) كێ بەرپرسە لە دۆخی خراپی ئێستای شنگال؟
سعوود مستۆ: لایەنی پەیوەندیدار، كە دەسەڵاتی جێبەجێكردنی ئەو رێككەوتننامەیەی هەیە، حكوومەتی عێراقە، چونكە حكوومەتی هەرێمی كوردستان لەوێ ئامادەیی نییە، بەغدا بەرپرسیارە لە جێبەجیكردنی بڕگەكانی ئەو رێككەوتننامەیە.
(باسنیوز) زۆر جار ئەو هێز و لایەنە سیاسییانەی كە ئێستا لە شنگالدان، لە راگەیاندنەكانیاندا وا دەردەخەن كە خەڵكی شنگال بە مانەوەی ئەوان لە شنگال ڕازین، ئایا لە واقیعدا ئەوە ڕاستە؟
سعوود مستۆ: لەمێژ نییە و كاتێكی زۆری بەسەردا نەچووە كە هەرێمی كوردستان دەسەڵاتی نەبوو لە شنگال، هەڵبژاردن كرا و هیچ كاندیدێكی حەشد و پەكەكە دەرنەچوون و خەڵك دەنگی پێیان نەدا و دەنگیان بە بەربژێرانی هەرێمی كوردستان دا، بەتایبەت بەربژێرانی پارتی دیموكراتی كوردستان. ئەوە وەڵامە و لەوەوە بۆمان دەردەكەوێت، خەڵكی شنگال دەیەوێت كێ حوكمیان بكات، هێزی پێشمەرگەی كوردستان یان حەشد و پەكەكە. لە هەموو ئەو شوێنانەی كە پەكەكە لێی باڵادەستە، بەربژێرانی پارتی دیموكراتی كوردستان دەنگی یەكەمیان بەدەست هێنا. واتا ئەو قسەیە كە لە راگەیاندنەكانیان دەیكەن، تەنیا بۆ چەواشەكاریی خەڵكە، ئەگەرنا خەڵكی شنگال پێی خۆش نییە ئەوان لەوێن، كەی بەرژەوەندیی خەڵكی شنگال لەگەڵ پەكەكەیە؟ پەكەكە لەكوێ بووە و ئایندەی ئەو خەڵكە چ دەبێت ئەگەر لەگەڵ پەكەكە بێت؟ بۆ حەشدی شەعبیش بە هەمان شێوە.
(باسنیوز) ئەو هێز و لایەنانە كێن كە رێگرن لە رێككەوتنی نێوان حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی عێراق بۆ ئاساییكردنەوەی دۆخی شنگال؟
سعوود مستۆ: تەنیا پاراستنی بەرژەوەندییەكانی خۆیانە، لەسەر حسابی ئایندەی خەڵكەكەی و جوگرافیای شنگال.
(باسنیوز) چارەسەری گونجاو بۆ ئێستای دۆخی شنگال چییە و چی بە چارەسەر دەزانن بۆ دەربازبوونی شنگال لەو دۆخە خراپەی چەندین ساڵە تێی كەوتووە؟
سعوود مستۆ: دووبارە دەگەڕێینەوە سەر بابەتی جێبەجێكردنی رێككەوتننامەی نێوان هەرێمی كوردستان و بەغدا بۆ ئاساییكردنەوەی دۆخی شنگال، چونكە ئەو خاڵانەی لە رێككەوتننامەكەدا باس كراون لە بەرژەوەندیی خەڵكی ئێمەن، لەلایەنی ئاسایش و ئاوەدانكردنەوە و گەڕانەوەی خەڵك بۆ سەر ماڵ و حاڵی خۆیان.
(باسنیوز) وەك خۆتان ئاماژەتان بۆ كرد، ئەوان ڕێگرن لە جێبەجێكردنی ئەو رێككەوتننامەیە و هەروەها ڕێگە نادەن دەستی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان بگاتە شنگال، ئەوان هیچ كارێكی باشیان لە بەرژەوەندیی خەڵكی شنگالدا كردووە؟
سعوود مستۆ: هیچ كارێكی باشیان نەكردووە و ناشیكەن، چونكە كاری ئاوادانكردنەوە لە توانای ئەواندا نییە و ئەگەر لەتواناشیان دابێت نایكەن، بگرە ڕێگرییش دەكەن. لەگەڵ زۆر دەوڵەت و رێكخراوی نێودەوڵەتییەكانیش قسەمان كردووە، بۆ ئەوەی دەستی ئاوەدانكردنەوە بۆ شنگال درێژ بكەن و پڕۆژە بكەن، بەڵام ئەوان بە هیچ شێوەیەك ڕازی نین، تاكوو دەسەڵاتی شەرعی نەگەڕێتەوە ناوچەكە، هیچ جۆرە پڕۆژە و كارێك لەو ناوچەیە جێبەجێ ناكرێت.
(باسنیوز) ئێزدییەكان هیچ هیوا و ئومێدێكیان هەیە گۆڕانكاری بكرێت و بارودۆخیان باش بێت و برینیان چارەسەر بكرێت؟
سعوود مستۆ: ئێزدییەكان ئومێدیان بە ژیان و بیروباوەڕی ئێزدیناسییەوە هەیە، دەست لە داب و نەریتی خۆیان بەرنادەن و دەست لە خاك و نەتەوەی خۆیان بەرنادەن، هەموو هەوڵی خۆیان دەدەن بۆ گەڕانەوەیان بۆ شوێنی خۆیان بە سەرفرازی، كە خۆیان خاوەنی ئەو شوێنەن و نابێ كەس منەتیان بەسەردا بكات، تا دوا كەسی ئێزدی هەبێت، خەبات دەكەین لەپێناو بەدەستهێنانی مافی خۆمان و گەڕانەوە بۆ سەر زێدی خۆمان.
(باسنیوز) ماوەیەك لەمەوبەر بەنیاز بوون كۆنگرەی بنكەی لالش ببەسترێت، بۆچی تا ئێستا نەبەستراوە و بەنیازن كەی ئەم كۆنگرەیە ببەستن؟
سعوود مستۆ: وەكوو دەستەی باڵای بنكەی لالش بڕیاری داوە، لە ماوەیەكی نزیكدا كۆنگرە دەبەسترێت، هاتنی پەتای كۆرۆنا و كۆچی دوایی (شێخ شامۆ) سەرۆكی دەستەی باڵای بنكەی لالش، هۆكار بوون بۆ دواخستنی كۆنگرەی لالش. بەو هیوایەین بتوانین كۆنگرەیەكی سەركەوتوو ببەستین و لالش وەك پێگەیەكی رۆشنبیریی ئێزدی و ئێزدیناسی، جارێكی دیكە ڕۆڵێكی زۆر باش ببینێت.
(باسنیوز) بەنیازن كێ لەو كۆنگرەیە بانگهێشت بكەن؟ 

سعوود مستۆ: بەستنی كۆنگرە وەك عورف و نەریت و پرۆتۆكۆل تەنیا لە دانیشتنی یەكەم بۆ ماوەی نیو كاتژمێری دەستپێكی كۆنگرە مێوانان دەتوانن بەشدار بن، بۆچی مێوانان لە شوێنی دوورەوە بانگهێشت بكەین و دواتر پێیان بڵێین خواتان لەگەڵ، بۆیە لەبەرنامەماندایە چەندین كۆنفڕانس لەسەر ئێزدی و ئێزدیناسی لە چەندین ڕۆژدا بكەین و لەوێدا خەڵكانێكی زۆر بانگهێشت بكەین و ئێزدی و ئێزدییاتی بەوان بناسێنین، ئەوانەشی شارەزایی باشیان لەسەر ئێزدی هەیە بەشدار بن، بۆ ئەوەی كۆنفڕانسەكە دەوڵەمەنتر بكەن، ئەوە بۆچوونی منە لەسەر كۆنگرە.