سەربەست خالد هاجانی:شنگال دناڤبەرا ململانا چەکداریێ دا

 شنگال دناڤبەرا ململانا چەکداریێ دا

سەربەست خالد هاجانی

پشتی ۳ی ئابا ۲٠۱٤، هێرشا داگیرکاریا داعشێ بۆ گرتنا باژێرێ شنگالێ، و ئەنجامدانا مەزنترین کریارا دژی هەمی بنەما و پیڤەرێن مرۆڤایەتیێ بەرامبەر خەلکێ وێ، کو مەزنترین جینۆسایدا هاتە کرن و یا ئاشکەرابوو بەرامبەر خشک و برایێن ئێزدێ. درێژەپێدەرا قوربانیدانا دەهان سالابوو کو دەرحەقا گەلێ کوردستانێ دا هاتیەکرن، ژ تعریبرکن، راگواستن، جینۆساید، ئەنفال، کومەلکۆژی و کیمیا بارانکرن. هێزێن پێشمەرگەیێن کوردستانێ، چەپەرێن بەرگری گرتن، خوین و گیانێ خۆ سویند ل سەر خار ( یان کوردستان یان نەمان)، شەرێ مان و نەمانێ کر کو هەر بوستەکا ئاخا کوردستانێ رزگار بکەت ژ بن دەستێ داگیرکەر و تیرۆرستان، سەر ئەنجام ب درێژاهیا ڤی شەری پێشمەرگە کەفتە د ئوپەراسیۆنێ دا،. و ورە و دلێریا پێشمەرگەی و خواست و ئیرادا خەلکێ کوردستانێ، دووبارە ڤەگەراندنا شنگالێ بوو، د هەمبێزا کوردستانێ دا،قوربانیدانا گیانی و مرۆڤی یا خەلکێ شنگالێ یا بێ وێنەبوو و ب دەهان پێشمەرگەیێن قارەمان، مەیدان ژبۆ مەیدان بۆست ژبۆ بۆست پێشمەرگەی گیانێ خۆ نەخشکر ژبۆ ئازادیا شنگالێ. ئەرێ پشتی بەرگریکرنەکا سەخت و دژوار، و رزگارکرنا شنگالێ ژلایێ هێزێن پێشمەرگەهێ کوردستانێ، ئەو لایەنێن ئەڤرۆ موزایدا دکەن کو رۆل هەبوویە د ئازادکرنا شنگالێ دا، ئەرێ وی دەمی ئەو لکیڤە بوون؟! یان ژی گوهارتنا ئاراستێ هێرشا داعش ژ ناڤەراست و بەغدایا پایتەخت ژبۆ هەرێما کوردستانێ مەبەست چ بوویە؟ خویایە کو وان دەڤەران ژ دەستهەلاتا کوردان ڤەقەتینن و جۆرە سیاسەتەکا دی یا نەهێلانا دیمۆگرافی و سیمایێ نەتەوەیێ کوردیێ وان دەڤەرا بوو، کو تا نهۆ ئەو دەڤەر لگۆر دەستورێ هەمیشەیێ عێراقێ نەهاتینە چارەسەرکرن، ددەمەکێ دا پێدڤی بوو ل ۲٠٠۷ بهێتە جێبەجێکرن،پشتی رۆژا (۱٠ی ۱٠ / ۲٠۲٠)، حکومەتا عێراقێ و هەرێما کوردستانێ ل پێناڤێ ڤەگەریانا ئاسایش و سەقامگیری و ئاسایکرنا رەوشا باژێرێ شنگالێ، "رێککەفتنەک هاتە ئیمزاکرن" دناڤبەرا هەردوو لایان دا. ئەگەر تیشکێ بێخنە سەر گرنگیا ڤێ رێککەفتنێ بۆ ئاسایکرنا رەوشا شنگالێ، ئێک ژ رێککەفتنێن ستراتیژی و گرنگە ل سەر ئاستێ دەڤەرێ، هەرێمی و نیڤ دەولەتی، کو بزاڤەکە ژبۆ لێک تێگەهشتنەکا باشتر دناڤبەرا ( بەغدا و هەولێر) دا. و کاریگەریەکا ئەرینی هەیە ل سەر پەیوەندیێن هەردوو ئالیان. بەلێ قۆناغا پشتی وێ و پێنگاڤێن جێبەجێکرنا وێ رێککەفتنێ ل سەر ئاستێ هەردوولا، کو ئێک ژ خالێن وێ رێککەفتنێ پێدڤیە هێزێن نە یاسایی و نە شەرعی ل شنگالێ دەربکەڤن. لێ ئەڤ خالە وەک دیار، ب سیمایەکێ دی هاتیە پەیرەوکرن کو لێکگوهۆرینا دوو رەنگان بوویە، "ژ سپی بۆ رەش" کو نوکە لگۆر زانیارییان (۳٥٠٠) چەکدارێن PKK ل ناڤ رێزێن حەشدا شەعبی دانە و مووچەی وەردگرن کو ب شێوەیێن جۆراو جۆر ماینە، ئەرێ ل سەر چ بنیات شایستەیێن خۆ وەردگرن؟! کو بەشەک ژ بارەگایێن خۆ چۆل کرینە، بەلێ د هەمان دەمدا ل شنگال ماینە و بووینە رێکخستی و مریدێن حەشدێ. جۆرە تەکتیکەکا دی یا حەشدا شەعبی هاتیە پەیرەوکرن. کو لگۆر رێککەفتنێ پێدڤیە پۆلیسێن فیدرالی پارێزگاریا ئاسایش و سەقامگیریا شنگالێ بکەت، راستە حەشدا شەعبی پاشڤەکێشیا هێزێن خۆ کریە و بارەگایێن خۆ چۆل کرینە، بەلێ ئەو ژی ب شێوەیەکێ دی و لژێر گوهۆرینا سیمایەکێ دی، کو حەشدا شەعبی چوویە ناڤ رێزێن پۆلیسێن فیدرالی و تا نوکە ڤەلڤین و بزاڤا وان ل شنگالێ مایە، ئەڤە ژی جۆرە سیاسەتەکا دی نە جێبەجێکرنا بەندێن وێ رێککەفتنێ یە، کو خزمەتا بارودۆخێ شنگالێ ناکەت و پێچەوانەی رێککەفتنا هەولێر و بەغدایە. لدویڤ دەستوورێ عێراقێ نابیت هیچ هێزەکا میلیشایێ دەرڤەی یاسایی هەبیت. و چوونا پەکەکێ بۆ ناڤ رێزێن حەشدا شەعبی دژی رێککەفتنا ئاسایکرنا شنگالێ یە. ئانکو حکومەتا عێراقێ لژێر ناڤەکێ دی رێککەفتن کریە و حکومەتا فیدرالی لاوازە بەرامبەر حەشدا شەعبی و نەشیایە وەک پێدڤی وان هێزێن نە یاسایی دەربکەن،پارتا کرێکارێن کوردستانێ PKK، ئالایێن خۆ گوهۆرینە بەلێ بارەگا و جل و بەرگێن وان ماینە و ب سیمایەکێ دی تێکدانا رەوشا دەڤەرێن کوردستانی دکەن. بۆچی هەبوونا پەکەکێ و خەباتا وێ ل باشوورە؟! کو رێگربوویە ل بەردەم ئاڤەدانکرن و سەقامگیریا دەڤەرێ کو کێمتر نەبوویە ژ سیاسەتا بەعسیان و تێکدانا ژینگەها کوردستانێ. واتە ( PKK و مریدێن وێ بووینە حەشد، حەشد ژی بوویە پۆلیسێن فیدرالی). کو خۆ ب هێزا یاسایی و پاراستنا ئاخا شنگالێ دزانن و هەر ئەون دخوازن ئێمناهی ل دەڤەرێ نەهێتە جێبەجێکرن و زەرەر و زیانەکا مەزن ب دەڤەرێ گەهاندیە. ئاماژێ ب پسیارەکێ بدەم، ئەرێ بەری هێزا پێشمەرگێ کوردستانێ ب سەرکردایەتیا سەرۆک مەسعود بارزانی بچیت شنگالێ رزگار بکەت، بۆچی ئەو هێز نەدچوون بۆستەکا ئاخا شنگالێ رزگار بکەن؟! بەلێ دەمێ پێشمەرگەی بۆست ب بۆست ئاخا شنگالێ ب خوینا خۆ سورکری و کلیلا ئازادیا وێ دایە دەستێ خشک و برایێن ئێزدی، ژ نوی ئەو لایەن دهێن موزایدا ب رزگارکرنا شنگالێ دکەن و خۆ وەک گازیا رزگارکرنێ ددەنە دیارکرن. یا ئاشکەرایە پێشمەرگە ل مەیدانێ بوویە ژبۆ نەهێلانا تیرۆر و تیرۆرستان، و سەرەدەریەکا نەتەوەیێ و نیشتمانی و مرۆڤایەتی لژێر هەر ناڤەکێ ل گەل گشت پێکهاتەیێن دەڤەرێ کریە ژبۆ پاراستنا کەرامەت و ئیرادا تاک ب تاکێ کوردستانێ ب هەمی ئاین و نەتەوان ڤە. کو سەقامگیری و ئاسایشا کوردستانێ پەناگەهەکا ئارام بوویە ژبۆ هەمی ئاوارە و پەنابەران. ددەمەکێ دا حکومەتا عێراقێ هیچ هاریکاریەکا مرۆڤی و سەربازی ل گەل خەلکێ کوردستانێ و پێشمەرگەی نەکر کو بەشەک بوویە ژ سیستەمێ بەرگریا عێراقێ، بەرۆڤاژی بودجە و نانێ خەلکێ کوردستانێ بری! و کەڤنە دروستکرنا ئاستەنگان دا کو دلخۆش بوون ژبۆ نەهێلانا قەوارێ هەرێما کوردستانێ. ئاماژەیەکا ئاشکەرایە کو هەمی هەول و بزاڤا وان ڤەقەتیانا دەڤەرێن دەڤەی ئیدارا هەرێمێ بوویە، ژ هەرێما کوردستانێ. هەژی یە بێژین PKK یا ئامادەیە ئەڤرۆ ب هەر جۆرە ناڤەکێ هەبیت رێکبکەفیت دگەل هێزێن بیانی تنێ ژبۆ لاوازکرنا پێگەهێ هەرێما کوردستانێ. خویایە نوکە حەشدا شەعبی سیاسەتا مەزهەبکرنا ئێزدیان ددەت، کو رەسەناتیا وان یا ئولی و جڤاکی و نەتەوەی بگوهۆرن، کو ئەڤ پەیرەوکرنە دژی هەمی بنەمایێن مرۆڤایەتیە کو نەژادێ رەسەنێ نەتەوەیەکێ بگوهۆرن. هەر ئەو عەرەب بوون کو بووینە بەربەست ژبۆ چوونا پێشمەرگەی بۆ شنگالێ. ئانکو حەشد و پەکەکە داگیرکەرن و هێزەکا نە شەرعی نە ل شنگالێ و حکومەتا عێراقێ ب هەر ناڤەکێ و بیانویەکێ نابیت هیچ هێزەکا دی ل شنگالێ بمینیت، چونکی ئەڤە خزمەتا سەروەریا عێراقێ ناکەت و دژی دەستوورێ هەمیشەیێ عێراقێ یە. ژ هەمیێ گرنگتر خزمەتا بەرژەوەندیا ئاسایکرنا رەوشا دەڤەرێ ناکەت، خشک ق برایێن ئێزدی ب وی مەرجی ڤەدگەرن کو شنگال ژ وێ نەهامەتیێ و داگیرکاریا نوکە بهێتە رزگارکرن و ئیدارا خۆ یا شەرعی هەبیت، سەقامگیری و پاراستن و ئاسایشا وان ژ ئەولەویاتێن کاری بن، و رێککەفتنا هەولێر و بەغدا ب گرنگ دزانن، لێ ئەگەر وەک خۆ بهێتە جێبەجێکرن،هەروەسا (۹٠٪ ) لگۆر ئامارێن فەرمی خەلکێ شنگالێ دەربەدەر و ئاوارەنە، ناخازن بچنە لژێر فەرمان و کاریگەریا هیچ هێزەکا نە شەرعی و میلیشایێ. د هەمان دەمدا زۆرینەیا هەرە زۆرا خەلکێ وێ پێشوازی ل رێککەفتنا هەولێر و بەغدا کریە ژبۆ ئاسایکرنا رەوشا شنگالێ. ئەگەر بەرێخۆدانەکا دەنگێ شەرعی ژبۆ خەلکێ شنگالێ بکەین دێ بینین، د ئەنجومەنێ قەزا شنگال دا ( ۱۷ ئەندامێن ئەنجومەنی ) وەکو لایەنێ سیاسی، پارتی دیموکراتی کوردستانە، دەنگ ب شەرعیەتا شنگالێ دایە کو نوینەرێن خەلکێ شنگالێ نە و دگەل ڤێ رێککەفتنێ بووینە. ئەگەر شیکار بکەین د بیردانکا خۆ دا، ئەرێ ما ئەڤ نوینەر نە خەلکێ شنگالن؟ ئەرێ ما ئەڤە نە ئێزدینە؟ ژبەرهندێ دڤێت رێز ل شەرعیەتا هەلبژارتنان بهێتە گرتن کو خەلکێ شنگالێ دەنگ دایێ، و موزایدەیێ ب دەنگێ راستەقینەیێ حەز و خواستا خەلکێ شنگالێ نەهێتەکرن، کو دگەل ئارامی و سەقامگیریا شنگالێ نە و ژبۆ نەهێلانا هەر هێزەکا بیانی ل وێ دەڤەرێ،لەورا هەردەم حکومەتا هەرێما کوردستانێ ب دانوستاندن و روونشتن ل سەر مێزا ئاشتیێ، هەلویستێ خۆ نیشان دایە ژبۆ بەغدا و حکومەتێن عێراقێ ب درێژاهیا مێژوویێ. کو پێدڤیە ئەڤ دەڤەرە رەوشا وان بهێتە ئاسایکرن، داکو زێدەتر خەلکێ وێ نەکەڤیتە دبن رەوشا ترس و شەری و تێکدانا دەروونی، بەلکو ئاشتی و ئارامی دەڤەرێ ڤەگریت. دگەل هندێ دڤێت حکومەتا عێراقێ لاواز نەبیت بەرامبەر هێزێن میلیشا و حەشدا شەعبی و PKK، چونکە ئەڤە خزمەتا خەلکێ شنگالێ ناکەن،شنگال کوردستانی یە و حکومەتێن عێراقێ ئێک ل دویڤ ئێک هەولا قرکرن و ژناڤبرن و وێرانکرنا وان دەڤەران دایە، و سیاسەتا عەرەبکرن و راگواستنێ پەیرەوکریە ب مخابنیڤە، بەلێ سەرکەفتی نەبوویە. لەورا خەلکێ شنگالێ ب گەشبینی تەماشەت ڤێ رێککەفتنێ دکەن، ئەگەر وەک ماددەیێن وێ ب دروستی لژێر هەر کاریگەریەکا نەرینی بهێتە جێبەجێکرن.