مەھدى حەسەن:جەژن و رۆژيێن خدر لياس د باوەريا ئێزديان دا

جەژن و رۆژيێن خدر لياس د باوەريا ئێزديان دا 

مەھدى حەسەن

ئەڤ جەژن ئێك ژ كەڤنترين جەژنێن رۆژھەلاتا ناڤينە د كەفتە د پێنج شەمبوويا ئێكێ دا ، ژ مەھا سباتا رۆژھلاتێ ،سێ رۆژا بەرى ھنگى ( دوو شەمبوويێ – سێ شەمبوويێ _ چار شەمبوويێ ) رۆژينە و پێنج شەمبوويێ دبتە عيدا خدر و ئلياس و ئەڤ رۆژى خێرن نەفەرزن بەلكى ھەر ئێزديەكى بڤێت رۆژيا دگرن نەخاسمە ئەڤ كەسێن دايك بوونا وان ل ڤان ھەر چار رۆژا بتريا وان ناڤێن ل وان دئێنە دانان خدر يان ئلياس و بتريا ڤان كەسا ھەر سێ رۆژا ب رۆژى دبن ،وەكى يە ديار ئەڤ جەژنا خدر وئلياس پەيوەندى ب وەرزێ چاندنێ ڤە ھەيە پشتى چاندن خلاس دبت وتۆڤێ چاندنێ ھەموو دئێتە رەشاندن و بەلاڤكرن ل دەشتێ دبێژن خدر ئلياس و ساڵ خلاس يانكو چاندن خلاس بو ،ئەڤجار ل ھيڤيا بەرھەمێ چاندنا خۆ د مينن ڤان رۆژیان و جەژنێ د گێرن  ،دیسا ھندەل وەسا  ژی دبێژن کو سڕ و سەقایێ ئەڤ سال خلاس بو و سڕ نەما ئەڤێ گوتنێ د بێژن ھەر بوزانین  بتريا ڤان جەژن و ھەلكەفتێن مە ئێزديان گرێدايى سروشتى و وەرزێن سالێ نە وەكى ل ڕێورەسمێن ڤێ جەژنێ دا دئێنە گێران ،ھەر وەسا ب جەژنا مرازا ژى دئێتە ناسين دباوەريا مە ئێزديان دا خدر و ئلياس ھەر سێ رۆژا ل ئاسمانى دئێنە سەر ئەردى د گەرێن و سەد خۆزيا وێ دەڤەرا خدر و ئلياس تێرا دەرباس بن و ھەر كەسێ لێ ڕاست بن يان بێنە مالا وان دێ ب مرازا خۆ شادبت لەوا ل ھێڤارا عيدێ ھەر مالەك سێنيكەكا پێخوونێ بەرھەڤ دكەن و دادنێنە سەر جيەكى بلند ل مالێ دبێژن خدر و ئلياس ھەگەر ھاتن وێ مالێ دێ تامكەنە پێخوونێ و جيێن دەستێن وان دێ لسەر پێخوونێ ديار بن و ھەگەر ھاتن وێ مالێ دێ خێر و بێر كەفتا ناڤ مالێ ورزق و مالێ وان دێ زێدەبت ، و ھەر ل ڤێ ھێڤارا جەژنێ كچ يان كوڕ ھەگەر د خەوا خۆدا بچتە مالا خۆشتڤيا خۆ و ئاڤەكێ ل مالا وان ڤەخۆت سەد ل سەدێ دێ رزقێ وى ل وێ مالێ و دگەل وێ كچێ ڤەبت ، بەلكى نە ھەر بۆ رزقى و ھەڤژينيێ بتنێ ھەر مرازەكا ھەبت ھەگەر د خەوا خۆدا نەبى خدر و ئلياس ببينن دێ گەھن مرازا خۆ ، ئێزدى رێز و حورمەتەكا مەزن د دەنە كەسايەتى يا خدر و ئلياس و ب نەمر دزانن ، ديسا د باوەريا مە ئێزديان دا ب خوداوەندێ دەريا و رۆباران دزانن ،مەزارگەھێن وى ژى ل دەڤەرێن ئێزديان دروست كرنە ، مينا باعەدرێ ، گوندێ كەرسافا ل كۆمەلگەھا شێخكا ، قەزا شێخان ، وھتد ھەروەسا مەزارگەھێ وى ل حەلەبێ ژى ھەيە ، مێژونڤيس وەسا باوەر دكن ئەڤ مەزار بەرى ئيسلامێ ب سەدان سالان ھەبوويە نھۆ ژى ئيسلام ب تايبەت شيعە ڕێورەسمێن تايبەت ھەنە وجەژنەكا بەرفرەھ دگێرن بۆ خدر و ئلياس ھەروەسا مەسيحيەت ژى و يەھوديا رێورەسمێن تايبەت ھەنە، ئەڤ تايبەتمەنديا ڤان ئۆلا دايە خدر و ئلياس ئێك ئۆل نكارت بێژت ئەڤە پێگەھێ ئۆلا مە يە لەوما دئێزدياتيێ دا ھەگەر ئەم بەرێ خۆ ب دەينێ وەك مێتولۆژى تێگەھەك گەلەك پيرۆز دايە خدر وئلياس وەك دوو مەلايكەت وەك دوو دەروێش وەك دوو كەسێن چاك وەك دوويێن زێندى ھەتا نھۆ دساخ داينە ناسين ، ھەر وەسا ناڤێ خدر و ئلياس د گەلەك قەول و بەيتا دا ھاتيە نەخاسمە ل قەولێ پير شەرەف : 
شەرەف دەنگ دكە ژ ئەساسە
فەھمێن زۆر قياسە 
تو خدرى يان ئلياس

دڤێ جەژنێ دا 
١- سەربڕ نائێنە سەرژێكرن 
٢- نابت ژ مال دووربكەڤن وبچنه رێ و رێباريێن دوور. 
٣- ل رۆژێن رۆژيا و رۆژا جەژنێ نێچير قەدەغەيە. 
٤- گەنمى د قەلينن، دبێژنێ قەلاتك ، ئەڤە ژى نيشانا ب داوى ھاتنا وەرزێ چاندنێيە. 
٥- رۆژا چارشەمبوويێ قەلاتكا د ھێرن و ( پێخوونێ) چێدكن. ژ ھەفت تاما یە پێکھاتیە ژ گەنمی و جەھی و نیسک و باقلکا و نەھک و درە و توفکێ گندوری و جارنا شەش رەنگ و دگەل خویێ دگوتن ئەڤە ھەفت تام  . 
٦- رۆژا جەژنێ دگوتن ئەڤە ھەفت تام  . 
٦- رۆژا جەژنێ جۆتيار ھندەك پێخوونێ دبەتە ناڤ زەڤيێن خۆ يێن چاندنێ و لێ دڕەشينت، بۆ خێر و بەركەتێ. 
٧- ساڤارێن ھێراى دقەلينن و دكەنە زادێ جەژنێ ، دبێژنێ((چەرخووس )) ئەڤ زاد ل روژا جەژنێ د ھێتە خارن.