جەژنا سەر سالێ دمیتۆلۆژیا ئێزيدیان دا/مەھدى حەسەن موراد
جەژنا سەر سالێ دمیتۆلۆژیا ئێزيدیان دا..
مەھدى حەسەن موراد
هات چارشەمبووا سۆر و زەره
بەهار خەملاند بوو ژ کەسک و سۆر و سپی و زەرە
مە پێ خەملاندن سەرە دەره .
هنجیێ سەرە دەرێ بخەملینه
بلا پرسیارکەت ئەڤه ژ بەر چینه
ئەڤه خەلاتێ تاوسی مەلەک و سڵتان ئێزینه
هه‌ر ملله‌ته‌کی ل سه‌ر روويێ ئه‌ردی کۆمه‌کا جه‌ژن و هه‌لکه‌فتا وا هه‌يی ، چی ئەڤ جه‌ژنه یێت جیهانی بن وەکی جه‌ژنا دەیکا و جه‌ژنا ئه‌ڤینيێ...هتد،یان جه‌ژنێن نه‌ته‌وایه‌تی یان ئاینی بن،کوردێن ئێزدی ژی هژمارەکا جه‌ژنا وێت هه‌ین ،نه‌ته‌وایه‌تی وەک نه‌ورۆز و یێت ئاینی جه‌ژنا سه‌رێ سالێ و جه‌ژنا جه‌مایێ و جه‌ژنا رۆژیێن ئێزی ...هتد.
جەژنا سەرسالێ كەڤنترین جەژنا مەئێزدیایە دكەفتە چارشەمبویا ئێكێ ژ مەها نیسانێ ب هژمارا رۆژهەلاتی،كەڤناتیا وێ دزڤرتە دەستپێكا ئافراندنا كنیاتێ،دەمێ
پەدشای دور ژ نوورا خۆ نژاندی و ئاخ و ئاڤ و بای و ئاگر ژێ پەیداكرین،و كنیات پێ ئافراندی.
هەروەسان دبێژنە ڤێ جەژنێ،جەژنا تاووسی مەلەك(مەلەك زان) و دبێژنە چارشەمبووا رۆژا جەژنێ،چارشەمبووا سۆر
هات چارشەمبوا سۆرە
نیسان خەملاندبوو ب خۆرە
ژ باتن دە یا ب مۆرە*
ئەڤ جەژنە دەسپێكا سالا نوویە.
هەر ژ كەڤندا مللەتێن ئاری ل رۆژهەلاتا ناڤین ب شێوەیەكی گشتی و ل وەلاتێ میسۆپۆتامیا ب شێوەیەكی تایبەتی پێشوازی ل سالا نوو دكرن و دكرنە جەژن و ئاهنگێن جۆرا وجۆر ب ڤێ هەلكەفتێ دگێران و هەر ئێكی ژ وان،بۆ جەژن و ئاهەنگێن سالا نوو رۆژەك یان چەند رۆژە دەست نیشانكربوون و هەر ئێكی ناڤەك دگۆتێ،سۆمەریا دگۆتێ:جەژنا زاكمۆك،بابلیا دگۆتێ:جەژنا ئەكیتۆ ومیدی یا دگۆتێ:نەورۆز تا نوكە ژی گەلێ كورد ب شێوەیەكی گشتی رێورسمێن تایبەت ب ئاهنگێن جۆرا وجۆر ب ڤێ هەلكەفتێ دگێرن.
ڤەكۆلینا دایە خویاكرن كو پەیڤا نیسان ژ پەیڤێن:نووزان یان نوو سال هاتی یە.
ئێزدی رێز وبەها وپیرۆزیێ ددەنە ڤێ مەهێ ژبەر هندێ دڤێ مەهێدا ژنا ناڤەگوهێزن و دبێژن گوننەهە،چونكی نیسان بخۆ بووكا سالێیە و ب جوانترین رەنگ وخەمل یە خەملاندییە و چو بوكا دسەر خۆرا نابینت.
ژبەر پووتە پێدانا ئێزدیان ب سورشتی و ژبۆ پاراستنا گژ وگیا و تەڤ رووەكا و ژبەركو ئەڤ مەهە دەمێ ڤەژین و بوو ژاندنا هەموو گیاندارایە،ئێزدی دڤێ مەهێ داجۆتی ناكەن و عەردی ناكۆلن.
رێ ورسمێن جەژنێ:
هێڤارا جەژنێ:
ل پەرستگەها پیرۆزا لالش،فتیل وچرایا،ل سووكا مەعریفەتێ و ل بەر نیشانگەهێن خاس و چاكا ڤێدخێن و هەر كەسەكی ئامادە دڤێت پشكداریێ دڤێ رێ و رسمێدا بكەت،هەروەسان دیندارو قەولزان،قەول و بەیتا ب رێز دكەن و سەما ژی تێتە كێشان.
زارۆك وگەنج قەستا هاوری گوندوباژێرا دكەن،كولیلكێن نیسانێ وبیناڤێ(كاریێ)دئینن.
كابانیێن مالێ هیكا دكەلینن و رەنگا ورەنگ دكەن،هەروەسان سەوكا دپێژن و ب سەردەر وجیناراندا بەلاڤدكەن،و قەستا گورستانا گوندی دكەن و خێر وخێراتا ل سەر هەڤدو وبەلنگازا دە بەلاڤدكەن.
هەموو ئێزدی خۆ پاك و تەمییز دكەن و جل وبەركێت نوو دبەرخۆ دكەن ژبو پێشوازیا سالا نوو.
زەلام ب هەڤرا قەستا نیشانگەهێن خاسێن گوندی دكەن و زیارەتی دبن.
ل دووف پێچێبوونا خۆ هەر مالەك سەربرەكێ دكەنە خێر.
هەر مالەك چرایێ خودانێ مالێ ڤێدخێت.
رۆژا جەژنێ:
گەرەكە هەر ئێزدییەك بەری رۆژ هەلاتێ دەست وچاڤێن خۆ ب خوناڤێ جوانكەت.
دگەل رۆژهەلاتێ،كابانیا مالێ ،قەفتكەكە كولیلكێن نیسانێ وگیایێ بێناڤێ دگەل قالكێن هیكێن رەنگا ورەنگ،ب هەڤیری و هندەك ئاخ ب سەردەریێ مالا و خانیان ڤە دكەت.
ل دەمێ تێشتێ،هەر مالەكا پەز هەی ماستی ب سەردەر وجیناراندا بەلاڤ دكەت و مالا ماست ژێرا دچت،هندەك هیكا ددەتە وی كەسێ ماست ژێرا ئینای،وەك خەلاتێ وی.
پشتی خەلكێ گوندی ل نیشانگەهێن خاسا زیارەتی دبن،مال ب مال دگەرێن و جەژنا هەڤ پیرۆز دكەن.
زارۆك و گەنج وزەلام،ل كۆلانێن گوندی كۆم_كۆم دجڤیێن و گەلەك جۆرێن یاریا ب هیكا دكەن.
مالخۆیێن مالا دوو_سێ هیكا دگەل خۆ دبەنە ئاقاری ودخۆن،پاشی قالكێن وان دهاڤێژنە ناڤ دەخل و دانێ خۆ ژ بۆ بەرەكەتێ.
دڤێ رۆژێدا پەزی نادۆشن وبێچیكا بەرددەنە بەرماكا و دبێژنە ڤێ كریارێ(ستیكۆش).
رۆژا پشتی جەژنێ:
شڤان بەری نیڤرۆ پەزی دئینتە دەهنی،بێریڤان ب پارزوونكێن خۆ وخەلاتێ شڤانی ڤە دچنە بێریێ،دەمێ دگەهنێ پێكڤە خریچدكەنە شڤانی و گۆپالێ وی پرت_پرت دكەن و وان پرتا ب سەرهەڤدوودا بەلاڤدكەن،پاشی پێكڤە روودنێن و خەلاتێ شڤانی ددەنێ،دەمێ بێریڤان دزڤرتە مال ،هەر ئێك ژ وان وێ پرتا گۆپالی ب مەشكا خۆ ڤە دكەت.
هێمایەتی دجەژنا سەر سالێدا:
چارشەمبووا سەرێ نبسانێ:دڤێ رۆژێدا(مەلەك زان،تاووسی مەلەك)ژین وژیارا سەر عەردی،ب فروارا خودێ نووژەندكەت:
چارشەمبووا سەرێ نیسانێ
مەلەك زان دئێتە خوارێ
دەنگ دكەت ل بەهارێ
نەكۆلانا عەردی،دمەها نیسانێدا:هەموو كەسكاتی،دەست ب گەشبوونێ دكەن،ڤێجا كۆلانا عەردی دڤێ مەهێدا ب گونەه دئێتە دانان،تاكو جوانتر روویێ عەردی بخەملت وژینگەه بهێتە پاراستن.
جوانكرنا دەست وچاڤا ب خوناڤێ:وەك مۆركرنەكە ب ئڤا سالا نوو.
دمەها نیسانێ دە،ڤەگوهاستنا بووكا گوننەهە،چونكی نیسان بخۆ بووكا سالێیە و چ بووكا دسەر خۆرا قەبوول ناكەت.
هیك:هێمایە بۆ:
دورا پەدشای ئەڤ كنیاتە ژێ ئافراندی.
شكاندنا هیكێ،نیشانا پژقینا دوورێیە.
كەلاندنا هیكێ،نیشانا مەیین و جەبرینا عەردییە.
رەنگكرنا هیكێ،رامانا خەملینا عەردی ددەت.
بژاندنا قالكێن رەنگا ورەنگێن هیكێ دناڤ دەخل ودانییدا،ژبو خێر وبەركەتێە.
بەلاڤكرنا سەوك و هیكا ب سەر هەڤدوودا،مەرەم ژێ تێكەلبوونا نانی و موكومكرنا باوەریێ وبرایینیێیە.
درۆژا جەژنێ دا دبێژنە كاریێ(بێناڤ)،ژبەر تیژی ودژواریا وێ.
هلاویتنا كولیلكێن سۆر وبێناڤێ و قالكێن رەنگا ورەنگێن هیكا،نیشانا هاتنا بەهارێ وسالا نوویە.
شكاندنا گۆپالێ شڤانی،نیشانا نووژەنكرنا شڤانە تیێیە وپرتا گۆپالێ ب مەشكێ ڤە دكە،بۆ خێر وبەركەتێ.
ژێدەر/ئەڤ پێزانين سەر رێورسمێن جەژنا چارشەمبوویا سۆر ژ پەرتووكا ئێزدیاتیێ یا پۆلا دوازدێ هاتينه وه‌رگرتن.
تعليقات