جەژنا بێلندێ/مه‌هدى حه‌سه‌ن موراد

جەژنا بێلندێ

مه‌هدى حه‌سه‌ن موراد

ئەڤ جەژنە دكەفتە ،ھەفتیا دوویێ ژ چلێ زڤستانێ،ئانكو ھەفتیا سیێ ژ كانوونا ئێكێ یا رۆژھلاتی ل رێككەفتی (٢-٣-٤)ی كانونا دوویێ بێلندەنە و رۆژا ٥/١/٢٠١٧ جەژنا عیدا بێلندا یە،پشتی بێلندێن پیرێن بیرافات ب پێنج رۆژان ئەڤ بێلندێن گشتی دەست پێ دكەن.

ھەر بۆ زانین دوو جۆرێن بێلندا ھەنە جۆرەك دبێژنێ بیلندێن پیرافات (بێلندێن پیرا) جەژنەكا كەڤنە بەری ھاتنا شێخادی ئەڤ جەژن و پیرانی ھەبوویە وەك ئەركەكی ئۆلی ھەر سال ئەڤ جەژن دئێتە گێڕان ل ھەفتیا ئێكێ ژ چلێ زڤستانێ ل نك پیرێن پیرافات و مجێوڕێن پیرافات ب چەند ڕێوڕەسما ل مالا مجێورێ پیرافات و ل ھەر گوند و جیەكی نیشانێن پیرافات ھەبن.

بێلندێن دوویێ دبێژنێ (بێلندێن گشتی):ئەڤ جەژن ب وەرزێ چاندنێ ومری و سڕ و كەرامەتا شیخادی ل دەمێ زارۆكینێ ڤە ھەیە  رێورەسمێن دیار دئێنە گێران  ژ وان :

١- گوڕكا گای 

٢- خەولێر 

٣- چوونا سەر تربا (گورستان) 

* گوڕكا گای : ئەڤە ئەو رێو رەسمە دەمێ جۆتیار ژ كارێ خۆ دزڤرن دەوارێن خۆ دسەر ئاگری ڕا دەرباز دكەن ، ئاگر ڤێرێ ھێمایە ژبۆ خێر و بەرەكەتا رۆژێ. 

* ھەروەسا دڤێ جەژنێ دا نانەكی تایبەت ژی دئێتە چێكرن دبێژنێ  (خەولێرە) ئەوژی مێویژەكێ دكەنە دناڤ نانی دا و پاشی نانی لسەر ئەندامێن خێزانێ دابەش دكەن ،ھەر كەسەكی مێویژ د به‌هرا وی دا دەركەفت ، ئێزدی دبێژن ،خێرا مالێ وێ سالێ ل جەم وی یە ،ئەڤە ل خاترا شیخادیێ دوویێ ھاتیە کرن، دەمێ شیخادی ل بۆزا (١١) برا ھەبوون وەک سەبەقا قەولی دبێژت: 

یازدە خەندکێت کوورن 

ھەفت ژێ تارینا 

و چار ب نوورن 

ول خاترا کەرەما شیخادیێ دەیکا وان خەولێر بسەر وان دا بەلاڤ کر و ل وی دەمی نافکا زەیتونێ دبێژنێ حەجو ل ناڤ و خەولێرێ کربوو و ل بەھرا شیخادی دەرکەفت و ھەتا نھۆ ئەڤ رێورسمه‌ ب وی تەرزی ب رێڤە دچت. 

* ھەر ل ڤێ جەژنێ ھندەك ڕێورەسم تایبەت ب مری ڤە د گرێداینە ئەوژی چوونا سەر تربا ھەرۆژ ل ھەر چار رۆژێن بێلندا ودروستكرنا سەوكا وسەرژێكرنا سەربرەكێ و ب خێرا مریێن خۆ دابەش دكەن لسەر جیران و گوندیێن خۆ وناڤێ مریێن خۆ د ئینن.

 رێورەسمێن ڤێ جەژنێ ل سێ شەمبوویێ ھەتا ئینیێ گرێدایی  چار رۆژانە  بڤی تەرزی ب رێڤە دچت:

١- گوڕگا گای: ل ھێڤارا جەژنێ زارۆك و گەنجێن گوندی مال ب مال دگەڕن و ھەر مالەك ئاگرەكی ژ رەشكێ ھلدكەت و خودانێ مالێ(جۆتیار)دەوارێن خۆیێن جووتی ، ل سەر ئاگریرا د بۆرینت و كابانیا مالێ ھژیر و مێویژ و شەكرۆكا ، دگەل ھندەك گەنم و جەھی ، بسەر واندا ھلادڤێژت ،ئەڤ رێورەسمە بەری ھەزاران سالا دھاتە گێران. 

٢- خوارنێن وەكی (كەشك و شلك و سەوك..)دئێنە چێكرن. 

٣- سەر بڕ دئێنە سەرژێكرن.

٤- ھەر رۆژ ژنك دچنە سەر تربا (گورستانێ) و ھندەك ژ وی گۆشتێ سەربڕێ دگەل سەوك و شیراناھیێ و كەشكا دبەنە سەر تربا، ل وێدەرێ سەر بلنگازان دا بەلاڤ دكەن . ب خێرا مریێن خۆ.

٥- خەولێرە دئێتە چێكرن ئەو ژی نانەكی تایبەت،بروونی دئێتە ڤەستران،مێويژەكێ دناڤ دكەن ،ژ نانێ ئاسایی ستوورترە ،ھێڤارا جەژنێ خەولێرە دئێتە شكاندن ، و پرت پرت دكەنب قەدەر مرۆڤێن مالێ ، ئەوێ مێویژد بەھرا ویدا دەركەفت ،دئێتە خەلاتكرن و رزقێ مالێ ل وێ سالێ ل سەر پشكا وی ییە.