كۆچبەری وپاشەرۆژا ئێزدییا/جەمال كودی

جەمال كودی 

ئەڤە ماوەیەكە دیاردا كۆچبەریێ‌ كەفتیە دناڤ جڤاكێ‌ مەدە،ب تایبەتی پشتی سالێن  نۆتان هزرا كۆچبەریێ‌ كەفتیە دمێشكێ‌ خەلكێ‌ مەدە وبەرەف وەلاتێن نبیانی چۆینە وتا نهۆ ژی ب هەزارەها خەلكێ‌ مە  ل وان وەلاتا دژیت ب تایبەتی ل وەلاتێن ئەوروپی و وهەر ئێكی ئەگەر وئارمانجێن جودا هەبووینە ببنە پالدەر جه و وارێ‌ خۆ بهێلن وقەستا جیەكی دی یان وەلاتەكی دی بكەن.

 دبت هەتا ئەو رێژا خەلكێ‌ گەهشتبتە وێدەر ماوەیەكی درێژ بۆری بت بەلكی بدەها سالا هەتا گەهشتبتە وێ‌ ژمارێ‌،چنكو بەری نهۆ هەموو ئەندامێن خێزانێ‌ حەز نەبوو بەلكی گەنجەك ژخێزانەكێ‌ چۆبا یان پتر لێ‌ دبنیات دە ئەو خێزان ژناڤ نەدچۆ ، ێ‌ نهۆ پشتی هاتنا داعش وبویەرێن كارەساتا دلتەزینا شنگالێ‌ وپەیدابوونا قەیرانا ئابووری وسیاسی ل هەرێمێ‌ دماوێ‌ كێمتر ژسالەكێ‌ رێژەیەكە زۆر ژخەلكێ‌ جه و وارێن خۆ هێلان وبەرەف وەلاتێن ئەوروپی ڤە چۆن،بێ‌ گۆمان ئەڤێ‌ دیاردێ‌ پتر كارتێكرن ل كێمینەیا كر وب تایبەتی ئێزدیا چنكو ئەو فەرمان وتالان وكوشتن ودەربەدەریا ل دەڤەرا شنگال چێبووی ئەگەرەكی سەرەكی كو ئێزدیێن ل هەرێمێ‌ و ئەو گوندێن ئێزدییا یێن داعش نەگەهشتینێ‌ ژی  بكەڤنە دمەترسیێ‌ دە وتا گەهشتیە وێ‌ رادێ‌ رێژەیەكە مەزن ژخەلكێ‌ وان گوندا ژ ژن وزارۆك وگەنجا مال وملكێ‌ خۆ هێلاینە وقەستا ئەوروپا كرینە وئەڤێن ماین ژی پتریا وان حەز ل سەرهەیە.

هەروەسا خەلكێ‌ دەڤەرێن ئێزدیا یێن بەری نهۆ ژی سەر ب هەرێمێ‌ ڤە ئەڤ دیاردە بخۆ ب دەرفەت دیتیە هەرئێك چاڤ ل یێ‌ دی دكەت،ئەڤجا چ ئەندازیار بت بان مامۆستا بت یان فەرمانبەر بت یێ‌ ب سالاخۆ وەستاندی هەتا ئەو باوەرنامە ب دەستخۆڤە ئینای بێ‌ هزر دپاشەرۆژەكە دوور دە بكەت وملك ومالێن خۆ ب بەهایەكی ئەرزان دفرۆشن تا قەستا ژدەرڤەی وەلاتی بكەن ودەڤەرێن وان ژی دئارامن وب هەزارا ئاوارا ئیرۆ خۆ لێ‌ گرتیە ، باركرن ژجیەكی بۆ جیەكی ئان ژوەلاتەكی بۆ وەلاتەكی مافێ‌ هەر كەسەكی یە،لێ‌ ئەگەر ددەمەكی زوو دە خۆ دگەل یاسا و داب ونەریتێن وی جڤاكی بگونجت كارتێكرنەكە وەسا ل داب ونەریت وزمان وكەلتورێ‌ وی نائێتە كرن،هەردیسان ئانكو ئەگەر ژوی توخمی یان چ لایەن بۆ كۆمەلگەهێ‌ ئەو تێدە دژیا بۆ هەبوونا وی دبوو بنیات یان جهێ‌ گرێدانا وی  بئاخا وی ڤە ژ ریژا بتریێ‌ بوو هەر دیسا نابتە ئەگەرەكی سەرەكی بۆ ژناڤچۆنا زمان وكەلتوور وداب ونەریتا ل وی كۆمەلگەهێ‌ ئەو ژێ‌ باردكەت،لێ‌ ئەگەر ئەم بهووری بەرێ‌ خۆ بدەینێ‌ دناڤ جڤاكێ‌ مە ئێزدییان دە ئێزدی بەرامبەر كێمینە وئایینێن دی نەرێژەیەكە زۆرن.

ئەگەر ب ڤی رەنگێ‌ ئەم نهۆ دبینین ئەڤ كۆچكرنە یە بەردەوام بن دپاشەرۆژێ‌ دە،دێ‌ بتە ئەگەرەكی سەرەكی بۆ لاواز بوونا تایبەتمەندی ودیموگرافیا ورێورەسمێن ئۆلی وجڤاكی یێن ئێزدیان،چنكو ئێزدی وەك پێكهاتەك بارا بتر ئاین وجهێ‌ جوگرافی ژێرە دبتە پیڤەر تاكو سەنگا خۆ دڤی وەلاتی دە هەبت ودان وستاندنا وان ژی دبازنەكی سنووردار دەیە وپترییا مەزارگەه و جهێن وان یێن پەرستنێ‌ ژكەڤن دە ل كوردستانێ‌ نە،ژبلی پەرستگەها پیرۆزا لالش یا كو تا نهۆ ژی ئێزدیێن هەموو جیهانێ‌ قەستا وێدەر دكەن، لەورا ئەڤ چۆنا هۆسا بكۆم  دڤی كاودانی نە كێمترە ژفرمانەكێ‌ ،بەلگە ژی بۆ ڤێ‌ چەندێ‌ ئەگەر ئەم كەسانێن خودان باوەرنامێن زانكۆیێ‌ كو تایبەتمەندی دبوارێن جۆراو جۆردە هەی وئیرۆ وسبەی جڤاكێ‌ مە دپێتڤی وانن ودبت بپتریا وان نەهاتبنە دامەزراندن وماوەیەكی درێژ ل مال رونشتبن تاكو ئەوبێكاریا وان ببتە ئەگەر قەستا ژدەرڤەی وەلاتی كربت وژبلی یێن ب دەهان سالا ل دەزگەهێن جودا جودا یێن میری كاركری، ئەرێ‌ چەند دەم دڤێت هەتا رێژەیەكە دی دناڤ مەدە پەیدابت.

بێ‌ گومان ب ڤی رەنگی زیانەكە مەزن دگەهتە كوردستانێ‌ ب گشتی وب تایبەتی ئێزدیا ،چنكو ئەڤ دیاردە ل كوردستانێ‌ هەموویێ‌ یا پەیدابووی ، لەورا فەرە هندەك پێنگاڤ ژلایێ‌ جهێن شۆلەژێ‌ ڤ بێنە هاڤێتن یان پلانێن وەسا بێنە دانان بۆ كێمكرنا ڤێ‌ دیاردێ‌، وەكی دیتنا رێیەكێ‌ بۆ چارەسەركرنا قەیرانا ئابووری ل هەرێمێ‌ بێ‌ ل هیڤیا حكومەتا ناڤەندی ب تنێ‌ بمینت زێدەباری موكومكرنا ریككەفتنا دناڤبەرا پارتێن كوردستانێ‌ دە كوببنە پالدەرەك بۆ چارەسەر كرنا قەیرانا سیاسی ، هەروەسا دەربارەی ئێزدییا ب شێوەیەكی تایبەتی جڤین وكونفرانس ورونشتنێن دبەرژەوندا هەموو ئێزدیان دە بێنە سازكرن دوور ژحەز وئارمانجێن كەسۆكی و بەردەوام پێكۆل وبزاڤ بێنە ئەو دەڤەرێن ئێزدییا یێن نهۆ دبن كونترۆلا تیرۆرستێن داعش دە بێنە ئازادكرن ب تایبەتی دەڤەرێن دەڤەرا شنگالێ‌ یێن ماین،زێدەباری زێدەكرنا پلێن ئیداری ومیری ژكەسانێن ئێزدی یێن خودان شیان وجهێ‌ باوەری ورازیبوونا پتریا خەلكی بت،لگۆر ژمارا كەسا وجوگرافیا ئێزدیا ل سەر ئاستێ‌ قەزا وناحیا وپارێزگەها،هەروەسا بنگەه وسازی و دەزگەه ورێكخراوێن تەرخانكری بۆ كاروبارێن ئَێزدییا ل كوردستانێ‌ وژدەرڤە ببتە جهێ‌ بریارەكە ئێكگرتی وگەهاندنا هەموو داخوازی وئێش وئازارێن جڤاكێ‌ ئێزدی بۆ جیێن پەیوەندیدار  وبەردەوام كار ل سەر بێتە كرن.